کنفرانس اعراب خوزستان در قاهره؛ مانع آب شدن یخ روابط مصر و ایران؟

لندن- تلویزیون بی بی سی بخش فارسی-اگر بهار عرب زمینه ساز گرم شدن روابط تهران و قاهره شده، همزمان فرصت این را نیز فراهم کرده که کنفرانس هایی در انتقاد از وضعیت اقلیتهای ایران برگزار شود.

کنفرانس موسوم به "حمایت از مردم عرب اهواز" یا "نصرة الشعب العربی الأحوازی" که روزهای پنجشنبه و جمعه (دهم ویازدهم ژانویه) با حمایت عماد عبد الغفور دستیار رئیس جمهوری مصر، در یکی از هتل های مجلل قاهره برگزار شد، شاید نخستین نشست از نوع خود در جهان عرب باشد.
 

این کنفرانس درست در همان روزی برگزار شد که علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه ایران در قاهره از بهتر شدن مناسبات با مصر پس از انقلاب صحبت کرد و اختلافات بین شیعه و سنی در این اواخر را به توطئه خارجی نسبت داد.

'دفاع از مستضعفین باید عمل باشد نه شعار'

اما سخنرانان نشست "حمایت از مردم عرب اهواز" رفتار دولت ایران با عرب ها و سنی ها و دیگر اقلیت ها در داخل این کشور را ناقض صحبتهای مقامات جمهوری اسلامی ایران خواندند.

عماد عبدالغفور که همزمان رئیس حزب سلفی "وطن" نیز هست، این کنفرانس را فریادی برای دفاع از مستضعفان توصیف کرد.

او در اشاره به دولت ایران گفت: "برخی کشورها خود را مدافع حقوق مستضعفین می خوانند، اما ما می خواهیم که این حرف را در عمل ثابت کنند و در حد یک شعار باقی نماند".

آقای عبدالغفور پرسید: "چرا مستضعفان در اهواز همچنان زیر ستم هستند؟"

شیخ محمد العریفی، از واعظان مشهور عربستان، از دیگر سخنرانان این کنفرانس بود که بیش از هر سخنران دیگری حرف های تند بر ضد عملکرد دولت ایران در داخل این کشور بر زبان آورد.

او گفت: "فشار و موارد اعدام در ایران بالاتر از آن است که ما در فلسطین شاهد هستیم و آنچه یهودیها در حق برادران فلسطینی ما انجام می دهند، یا در بسیاری دیگر از کشورها که مسلمانان در آن رنج می برند."

آقای العریفی گفت که "ایران بیشترین نفت و گاز خود را از منطقه اهواز استخراج می کند، اما ساکنان عرب این منطقه از محروم ترین مردم ایران هستند و در وضعیت رقت باری به سر می برند".

با این حال برگزار کنندگان این کنفرانس می گویند که این نشست با هدف ضدیت با ایران یا فارسی زبانان سازمان داده نشده است.

به گفته خالد الشریف، مشاور اطلاع رسانی حزب سازندگی و توسعه، شاخه سیاسی جماعت اسلامی، آنچه آنها را به برگزاری این نشست واداشت مظلومیت عرب زبان های خوزستان است. چرا که به عقیده او "عرب زبان های خوزستان از چندین دهه ستم و بی عدالتی رنج می برند. و ایران این منطقه را اشغال کرده و می خواهد فرهنگ فارسی را بر ساکنان عرب آن تحمیل کند، آثار و هویت آن را از بین ببرد."

آقای الشریف خواستار آن است که مردم خوزستان این حق را بدست آورند که با اختیار خود سرنوشت شان را تعیین کنند.

نیاز تهران به از سرگیری روابط با قاهره

پس از انقلاب ۲۵ ژانویه، بویژه در پی به قدرت رسیدن اخوان المسلمین، روابط قاهره و تهران رو به بهبودی گذاشته، اگرچه این روند به کندی پیش می رود.

در ماه های اخیر، سه بار وزیر امور خارجه ایران، و شمار دیگری از مقام های ایرانی از قاهره بازدید کردند.

در مقابل، دولت مصر نیز ظاهرا به بالا بردن سطح روابط با تهران، بی علاقه نیست.

در ماه اوت ۲۰۱۲ محمد مرسی برای شرکت در اجلاس سران کشورهای عضو سازمان غیرمتعدها به تهران سفر کرد.

در پی این دیدار، در ماه نوامبر همان سال هیئتی از هنرمندان مصری به تهران سفر کردند.

در ژوئن سال ۲۰۱۱ نیز "هیئت مردمی" متشکل از تعدادی از سیاستمداران، علمای مذهبی و هنرمندان مصری از ایران دیدن کردند.

همچنین دولت مصر از رئیس جمهور احمدی نژاد و وزیر خارجه ایران برای شرکت در اجلاس سران کشورهای سازمان همکاری اسلامی، که روزهای ششم و هفتم ماه فوریه در قاهره برگزار می شود، دعوت کرده است.

با این حال، به نظر می رسد که ایران بیشتر به از سرگیری روابط دیپلماتیک با مصر علاقه مند است.

به رغم گذشت دو سال از سرنگونی رژیم حسنی مبارک، هنوز مناسبات بین طرفین به سطح مطلوب ارتقا نیافته است.

با وجود امکانات و فرصتهای بزرگ سرمایه گذاری و همکاری های اقتصادی، میزان تبادل تجاری بین دو کشور، از چیزی بیشتر از صد میلیون دلار در سال بالاتر نرفته است. تنها نزدیک به ۱۲ شرکت ایرانی به ارزش بیش از ۳۳۰ ملیون دلار در سال در مصر سرمایه گذاری کرده اند.

پس از انقلاب مصر، این وضعیت تفاوت زیادی نکرده است.

تهران که با تحریمهای فزاینده بین المللی دست وپنجه نرم می کند، در صدد آن است که با نزدیکی به مصرِ تحت رهبری اخوان المسلمین، از فشارهای غرب برای منزوی کردن هرچه بیشتر خود، بکاهد.

از سوی دیگر، همزمان با طولانی تر شدن بحران در سوریه، کشته شدن نزدیک به ۶۰ هزار نفر و بی خانمان شدن میلیون ها تن دیگر، عمر رژیم بشار اسد نیز کوتاه تر می شود.

غرب و بسیاری از کشورهای عربی، و در رأس آنها مصر و ترکیه، نمی خواهند که بشار اسد در آینده سوریه نقشی داشته باشد و کنار رفتن او را تنها راه حل مسئله می دانند.

بنابراین، ایران ظاهرا در حال از دست دادن نزدیک ترین متحد خود در خاورمیانه است. این بدون شک توازن نیرو در منطقه را به سود "محور اعتدال" به رهبری مصر و عربستان سعودی رقم خواهد زد و انزوای ایران را شاید بیشتر کند.

مصر و عربستان سعودی عملا موفق شده اند که جنبش فلسطینی حماس را از "محور ممانعت یا مقاومت" به رهبری ایران و سوریه خارج کنند. مصر بیش از هر کشور دیگری امروز بر حماس نفوذ دارد.

با توجه به این موارد، بسیاری از ناظران سفرهای اخیر امور وزیر خارجه ایران به قاهره را نشانه ای از نگرانی مقامات تهران می دانند.

به گفته سامح راشد، معاون سردبیر فصلنامه سیاست بین المللی در قاهره، "ایران به هیچ یک از طرفهای غربی اعتماد ندارد و روابط این کشور با ترکیه نیز پرتنش است. از همین رو به قاهره به عنوان یک قدرت منطقه ای و عربی مورد اعتماد روی آورده است".

به عبارت دیگر، در مقطع کنونی این تهران است که بیشتر به قاهره نیاز دارد.

یخی که به زودی آب نمی شود؟

برگزاری کنفرانس "حمایت از مردم عرب اهواز" درقاهره با حضور و حمایت عماد عبد الغفور دستیار رئیس جمهوری مصر، می تواند آهنگ نزدیکی تهران به قاهره را، کندتر کند.

اما در عین حال، شاید هم مردد بودن دولت مصر برای از سرگیری روابط کامل دیپلماتیک با ایران را نشان دهد.

سازمان دهندگان کنفرانس می گویند که دولت مصر هیچ نقشی در برگزاری آن ندارد و آقای عبدالغفور به عنوان رئیس حزب سلفی "وطن" در آن شرکت کرده است، نه نماینده دولت، وحضور او به معنای حمایت دولت از این کنفرانس نیست.

با این حال، حضور وی و انتقادهای شدیدش از دولت ایران، نشان می دهد که دولت اگر از برگزاری این کنفرانس حمایت نمی کند، دست کم بر آن چشم می بندد.

اخوان المسلمین، یا شاخه سیاسی آن حزب آزادی و عدالت، به عنوان یک گروه در این کنفرانس شرکت نداشتند، اما برخی متحدان سلفی آنها مانند حزب "وطن" و "حزب اصلاح" و همچنین "حزب سازندگی و توسعه" شاخه سیاسی "جماعت اسلامی"، از سازمان دهندگان اصلی این نشست بودند.

حزب عدالت اهواز و شمار از فعالان سیاسی عرب زبان اهواز از دیگر سازمان دهندگان اصلی این کنفرانس بودند.

در کنار مخالفت مذهبی، حمایت ایران از رژیم بشار اسد برای این گروه ها پذیرفتنی نیست، حمایتی که در عین حال از موارد اصلی اختلاف نظر بین تهران و قاهره است.

به نظر نمی رسد که یخ روابط پرفراز و نشیب تهران و قاهره به این زودی آب شود.

طرفه اینجا است که دولت ایران یکی از خیابان های تهران را به نام خالد اسلامبولی، یکی از اعضای جماعت اسلامی که به جرم ترور انور السادات، رئیس جمهوری اسبق مصر اعدام شد، نامگذاری کرده است.

صفوت عبد الغنی از اعضای دفتر سیاسی حزب سازندگی و توسعه (شاخه سیاسی جماعت اسلامی) که به نمایندگی از آن در کنفرانس شرکت کرد، تهران را به تلاش برای نشر مذهب شیعه و در محاصره قراردادن کشورهای اهل سنت متهم کرد.

برای اخوان المسلمین که درگیر کشمکش قدرت با گروههای لیبرال است، داشتن حمایت این احزاب اسلامگرا در مرحله کنونی بسیار حیاتی است؛ چه رسد به حفظ منافع مشترک مصر با آمریکا و کشورهای عربی حوزه خلیج  که مخالف گسترش نفوذ ایران در منطقه هستند.

در کنار اسلامگرایان سعودی و کویتی، که هزینه این کنفرانس را پرداختند، حضور اسلامگرایان قطری و برخی دیگر از کشورهای عربی نیز پر رنگ بود.

الازهر بزرگترین مرجع اهل سنت در جهان، رسما در این کنفرانس حضور نداشت؛ اما برخی استادهای دانشگاه الازهر بطور مستقل شرکت کرده بودند.