پیشاور، زادگاه نام‌ آوران بالیوود

لندن-بی بی سی فارسی- محله 'دکّی' هزارتویی از خیابان‌ها و کوچه‌های باریک است که دور تا دور تپه‌ای پیچیده که در کنار معروف ترین و قدیمی ترین خیابان پیشاور قرار دارد: «قصه خوانی»، خیابان قصه گوها.

خانه پدری سه تن از بزرگترین ستارگان بالیوود، یعنی شاهرخ خان، دیلیپ کومار و راج کاپور در شعاع دویست متری این محل قرار دارد.

برای رسیدن به این قسمت دکّی، وارد کوچه سرپوشیده تاریکی در سمت چپ خیابان قصه خوانی شدم و رفتم تا به فضای باز در آن طرفش رسیدم.

هزارتویی از کوچه‌ها در سمت چپ، من را به بالای تپه و به خانه ابر-ستاره دهه پنجاه، یعنی راج کاپور رساند.

پدر راج کاپور، پریتویراج، اولین هندویی به گفته خودش پتان بود که از پیشاور به بالیوود رفت و از خود آثاری به عنوان تهیه کننده و بازیگر بر جای گذاشت. او بنیانگذار اولین سلسله بالیوود بود که بازیگران و فیلمسازانش امروز چهار نسل را در بر می‌گیرند.

راج کاپور، یکی از معروفترین هنرمندان سینمای هند بوده است.

خانه سه طبقه آن‌ها نمایی ظریف (هرچند رو به زوال) دارد با پنجره های طاقی شکل و بالکن های بیرون آمده.

دیگر کسی اینجا زندگی نمی‌کند، ولی خاطره آن‌ها هنوز زنده است.

'گولی-داندا' کاپور

محمد یعقوب ۹۰ ساله، از ساکنین دکّی، راج کاپور را خیلی خوب به یاد دارد.

او می‌گوید: "در دهه ۱۹۲۰ رفیق من بود. یک سال از من کوچک‌تر بود. با یکدیگر بازی می‌کردیم به اسم گولی-داندا (دنده کلک/الک دولک). با هم به یک مدرسه می‌رفتیم."

به گفته او، خانواده کاپور در دهه ۱۹۳۰ به مومبای رفتند و سر زدن گاه به گاهشان به پیشاور هم بعد از جدا شدن هند در سال ۱۹۴۷، کلا تمام شد.

از خانه خانواده کاپور، سه دقیقه که خیابان را به سمت پایین بروی، از یک کوچه باریک رد می‌شوی و به خانه رو به تخریب یکی دیگر از اسطوره های دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ بالیوود می‌رسی: دیلیپ کومار.

منتقدین او را بهترین بازیگر متد سینمای هند می‌دانند که از همه ستارگان هالیوود بیشتر موفقیت کسب کرده است. او در طول دوره طولانی فعالیت حرفه‌ای خود، هشت جایزه فیلم-فیر (نسخه هندی جوایز اسکار) را از آن خود کرد.

(روش بازیگری متد اکتینگ مبتنی بر غرق شدن و فرورفتن عمیق بازیگر در نقش و همچنین پدیدار گشتن واکنش های حسی به صورت واکنش های بیرونی و ظاهری است. به طوری که بازیگر در حین ایفای نقش گویی زندگی واقعی را بازسازی می کند).

خانه پدری او باریک و زهوار در رفته است و به نظر می‌رسد هر آن ممکن است فرو بریزد. نمای خانه تقریباً نابود شده است: چوبکاری سابقاً گران قیمت دور درها و پنجره ها پوسیده و ترک برداشته و همه جا تار عنکبوت بسته است.

داخل خانه، دیوارهای چوبی پیشاوری که زمانی مد روز بودند خیس خورده و گچ سقف‌ها ریخته است.

شاهرخ خان و همسرش گوری

حالا از این مکان به عنوان انبار لباس استفاده می‌شود.

یکی از کارگران آنجا که خود را مالیار معرفی می‌کند، طبق معمول خیلی تقدیرگرا به نظر می‌رسد.

او می‌گوید: “برای آن‌هایی که از اینجا شروع کردند و به شهرت جهانی رسیدند، مسأله بر سر افتخار و حیثیت است. ولی تا جایی که به من مربوط می‌شود، اینجا یک بنای تاریخی است که حالا تبدیل به انبار شده و من هم در آن کار می‌کنم.”

در حالی که راج کاپور و دیلیپ کومار اسطوره هایی متعلق به گذشته هستند، برخی ستاره‌های امروز بالیوود هم هنوز، با‌گذشت ۶۶ سال از جدایی پاکستان و هند، ریشه خود را در پیشاور می‌دانند.

اس آر کِی در پیشاور

سه دقیقه دیگر که در یک خیابان شلوغ راه بروید به خانه پدری بزرگترین و گران قیمت ترین بازیگر بالیوود، یعنی شاهرخ خان (یا اس آر کی)، می‌رسید.

تاج محمد خان، پدر شاهرخ خان، اینجا به دنیا آمد و بزرگ شد. خود شاهرخ خان هم، هنگامی که در جوانی از زادگاهش دهلی برای تعطیلات با خانواده اش جهت بازدید اقوام به اینجا می‌آمد، روزها و شب‌های بسیاری را در اینجا گذرانده است.

پسر خاله او، نور جهان، که حالا در این خانه زندگی می‌کند، تا به حال دو بار (آخرین بار در سال ۲۰۱۰) برای دیدن او به مومبای رفته است.

او سفرهای شاهرخ خان برای سرزدن به این خانه در سال ۱۹۷۸ و ۱۹۷۹ را به یاد می‌آورد و می‌گوید که او «در همین اتاقی که الان در آن نشسته‌ایم میخوابید».

او می‌گوید: “شاهرخ خان از بودن در اینجا خیلی خوشحال بود، چون اولین بار بود که با خانواده پدری خود ملاقات می‌کرد. فقط خانواده مادری او در هند زندگی می‌کنند.”

پسر ۱۲ ساله نور جهان را از روی شاهرخ خان نامگذاری کرده‌اند و او خود را «شاهرخ خان ۲» می‌خواند.

شاهرخ خان و دختر خاله اش

او می‌گوید: “عمو به من قول داده که اگر وقتی بزرگ شدم بازیکن خوبی در کریکت بشوم، من را در تیم خودش راه می‌دهد.”

شاهرخ خان مالک یک باشگاه کریکت به نام "کالکوتا نایت رایدرز" است که شهر کلکته را در لیگ برتر کریکت نمایندگی می‌کند.

پیشاور چند اسطوره دیگر بالیوود را نیز به رخ دیگران می‌کشد؛ از جمله مدهوبالا، مریلین منروی سینمای هند در دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ و امجدخان بی همتا، شخصیت منفی فیلم هندی معروف سال ۱۹۷۵، شعله.

وینود کننا که نقش اصلی را در چند فیلم بالیوود در دهه ۱۹۷۰ بازی می‌کرد، اینجا به دنیا آمده است و سوریندر کاپور، تهیه کننده‌ای که سلسله دوم کاپور را در بالیوود آغاز کرد، نیز همینطور. یکی از پسرانش، آنیل کاپور، که در فیلم برنده اسکار میلیونر زاغه نشین، دنی بویل، بازی می‌کرد، در دهه ۱۹۸۰ برای مدتی بر سینمای هند سایه افکنده بود.
 

چرا پیشاور؟

با توجه به این میراث فرهنگی بزرگ، تقاضاهایی برای حفظ اماکن مرتبط با این ستاره‌ها به گوش می‌رسد.

فواد عیشاق، از بستگان دیلیپ کومار، می‌گوید: “خانه دیلیپ کومار باید حفظ شود تا مردم ببینند که چه کارهایی از دست پیشاوری ها برمی‌آید.”

با این حال یک تلاش اخیر برای خریدن این خانه توسط دولت محلی خیبر پختونخوا، به خاطر مشاجره بر سر مالکیت خانه، بی نتیجه ماند.

به گفته فریال علی گوهر، کارشناس مرمت و مشاور دولت محلی، تلاش دیگری برای خرید خانه راج کاپور هم به خاطر “در دست نبودن بودجه کافی و مشکلات مربوط به دسترسی و تأمین امنیت خانه” ناکام ماند.

حالا سؤال این است که پیشاور چه چیزی دارد که باعث بوجود آمدن این همه از ابر-ستارگان بالیوود در آنجا شده است؟

به نظر مردم کوچه و بازار، این صرفاً لطف خدا بوده است.

ابراهیم ضیا، تاریخشناس محلی، این‌گونه توضیح می‌دهد: "در دوره سینمای صامت، سینمای هند تحت سلطه بنگالی ها و پارسی ها بود، ولی هنگامی که فیلم‌های ناطق آمدند، شخصیت بازیگر اهمیت بیشتری پیدا کرد و مردم پیشاور هم نه تنها از دید هندی ها بلندقدتر و پوست روشن‌تر بودند، بلکه هندی را هم با شیوایی و جذبه بیشتری صحبت می‌کردند."

دلیلش هرچه باشد، پیشاور جایگاه خاصی در تاریخ سینما دارد. با این حال فعلاً به نظر می‌رسد که این ریشه‌های بالیوود، در کوچه های متروکه این شهر بدعاقبت، محکوم به نابودی هستند.