محروميت رسول‌اُف از رياست جشنواره فیلم حقوق بشر نورنبرگ ،حقوق بشر، بدون پاسپورت ایرانی؟

راه دیگر- امروز چهارشنبه، جشنواره فیلم حقوق بشر “نورنبرگ” آلمان، بدون حضور رییسِ افتخاری آن آغاز می‌شود. ”محمد رسول‌اُف” فیلمساز متهوری که به سبب کارنامه‌ی پربارش در ساختن فیلم‌های جسورانه، به ریاست افتخاری این دوره از جشنواره برگزیده شده، به سبب توقیف پاسپورت در ایران، نمی‌تواند از کشور خارج شده و در این روی‌داد مهم سینمایی/انسان‌دوستانه حضور یابد.

 

حقوق بشر، از جمله‌ی مفاهیمی‌ست که در تفسیر و تطبیقِ آن، اختلافات عمیقی میان کشورهای غربی و بسیاری دیگر از کشورها از جمله ایران، وجود دارد. تعبیر “حقوق بشر اسلامی” نیز در پی همین اختلاف است که در ایران رواج داده شده و در مقابل مفهوم گسترده‌ترِ “حقوق بشر”، علَم شده است. طبیعی‌ بود که مسئولانِ این سالهای مملکت نیز، برحسب نگره‌ی تندروانه‌ی خویش، به آن‌چه و آن‌که نامی از حقوق بشر داشت، روی خوش نمی‌دادند و در مواردی که زمینه‌ای دست‌می‌داد، با نهادهای مربوطه‌ی آن همکاری نمی‌داشتند.

 

مدل برگزاری مراسم سینمایی “آکادمی اسکار” و مبنای اندیشه‌ی برگزارکنندگان و جنس فیلم‌هایی که در آن برگزیده می‌شوند، هیچ سنخیتی با مدل مطلوب دولت‌مردان ایران نداشته و ندارد. –این مدل البته مطلوب بسیاری از کشورهای دیگر دنیا از جمله برخی اروپایی‌ها نیز نیست-. با این‌حال، جز سالِ پیش که به سببی خاص، ایران نماینده‌ای را به اسکار گسیلنکرد، هر ساله فیلمی را به این آکادمی معرفی کرده، تا شاید با حضور در بین ۵ فیلمِ برگزیده‌ی خارجی و خوانده شدن نام‌اش در طی این مراسم، شانس کسب جایزه‌ی اسکار را نیز داشته باشد؛ هم‌چنان که ۲ سال پیش، موفقیتی کامل حاصل آمد و این نام ”ایران” بود که در پی برنده‌شدنِ فیلمِ “اصغر فرهادی” به عنوان بهترین فیلم خارجی‌زبانِ سال، علاوه بر سالن برگزاری مراسم، در تمام دنیا طنین انداخت.

 

دولتِ تندروی ایران، کنار رفته و دولتی معتدل بر سر کار آمده است که در نخستین اولویت کاری، به دنبال ترمیم وجهه‌ی بین‌المللی ایران است. اما در همین روزهایی که رییس جمهور و وزیر امور خارجه‌اش در حال رایزنی با غربی‌ها بوده‌اند،رسول‌اُف فیلم‌ساز ایرانی در پایان دوری چندماهه از کشور و در بدو ورود به آن، با ممنوعیت خروج توسط نهادهای امنیتیمواجه شده است. این در حالی‌ست که وی اخیرا به خاطر آخرین ساخته‌اش –چه به لحاظ محتوایی و چه فُرم و ساختار سینمایی- زبانزد بسیاری از محافل و جشنواره‌های جهانی شده و به عنوان رییس افتخاری یک جشنواره‌ی فیلم معتبر نیز انتخاب شده است. 

 

می‌توان اختلافات مبنایی و برداشت‌های نظری از دو مقوله‌ی حقوق بشر و حقوق بشر اسلامی را کنار نهاد و به دیگر جشنواره‌های جهانی نیز، هم‌چون “اسکار” نگریست. می‌توان همان‌طور که می‌شود “گذشته” را به جشن پر از ساز و آواز اسکار معرفی کرد و در انتظار افتخاری تازه به نام سینمای ایران نشست، “جشنواره فیلم حقوق بشر نورنبرگ” را نیز به عنوان محملی سینمایی نگریست و پاسپورت رییس افتخاریِ آن را به وی برگرداند. آن‌هم در حالی که عمل‌کردِ داخلی دولت‌مردان منتخب، به سانِ عمل‌کرد خارجی‌شان زیر نظر دولت‌های نشسته بر پای میز مذاکره قرار دارد و آزادیِ بسیاری از زندانیان سیاسی این سال‌ها نیز در پی و طی همین نگاه‌ها صورت گرفته‌است. بدین سان، حضور فیلمساز جسور ایرانیسبب امید به گشودنِ راه تازه‌بازیافته‌ی آزادی در ایران می‌شود؛ نه آن‌که ممنوعیت خروج‌اش سبب تحکیم اندیشه‌ی نومیدانه‌ی “توقیف پاسپورت حقوق بشر در ایران” بشود. برگزار کنندگان جشنواره فیلم حقوق بشر نورنبرگ، دو روزی‌ست که نگرانی خود از احتمال عدم توانایی خروج رسول‌اُف از ایران را بروز داده‌اند و اما اظهار امیدواری کرده‌اند که وی بتواند تا روز ۸ اکتبر که روز تقدیر ویژه از وی است، در آن‌جا حضور یابد.