صفحه نخست
سیاست
این تصویر، تنها بخشی از اوج طردشدگی اجتماعی زنان کارتن خوابی است که در زیر پوست شهرهای بزرگ ایران به سرمی برند. بی خانمان هایی که معلول مشکلات موجود در جامعه هستند، به دلیل ضعف نظام تامین اجتماعی در ایران شناسنامه ندارند و از بسیاری از حقوق شهروندی و خدمات اجتماعی محروم هستند.
گفته می شود تعداد زنان کارتن خواب از حد استاندارد بالا تر است، تنها در شهر تهران نزدیک به سه هزار زن کارتن خواب در ایران به سرمی برند.
وقتی زنان به چرخه بی خانمانی وارد می شوند موضوع بارداری ناخواسته آن ها همراه با ده ها بیماری عفونی خطرناک هم مطرح می شود.
چندی پیش، حسن قاضی زاده هاشمی، وزیر بهداشت از اجرای احتمالی طرح عقیم سازی زنان دچار آسیب اجتماعی خبرداد، طرحی که هنوز مشخص نیست قرار بود چه زمان و از سوی چه نهاد یا سازمانی اجرا شود.
اما هاشمی در گفت وگو با روزنامه اعتماد، بحث عقیم سازی زنان کارتن خواب را منتفی دانست و تاکید کرد که این زنان و فرزندانشان باید مورد حمایت قرار بگیرند نه اینکه از زندگی و دنبال کردن سرنوشت نامعلوم خود محروم شوند.
مجید رضا زاده، رییس مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی نیز در مخالفت با اجرای این طرح گفت: «چرا یک زن معتاد باید عقیم شود؟ او امروز معتاد است اما شاید شش ماه یا یک سال دیگر اعتیاد خود را ترک و درمان کرد و به جامعه و خانواده بازگشت و تمایل به بارداری و فرزندآوری داشت.»
هرچند بحث عقیم سازی زنان دچار آسیب های اجتماعی برای پیشگیری از تولد نوزادان معتاد و مبتلا به بیماری هایی نظیر ایدز منتفی شد اما این پرسش ها مطرح می شود که یک زن کارتن خواب معتاد مبتلا به ایدز در مسیر تامین مواد مخدر مصرفی خود باردار می شود، دوران بارداری را چگونه طی می کند؟ در حالی که او از احتمال آلودگی خود به اچ آی وی اطلاعی ندارد آیا به مراکز درمانی مراجعه می کند؟ چه سرنوشتی در انتظار نوزاد بیمار حاصل از این بارداری است؟ آیا از حمایت های دولتی برخوردار می شود؟ در حالی که سرنوشت محتوم اغلب این زنان به دلیل قرار داشتن در محیط غیربهداشتی هنگام وضع حمل، مرگ است آیا مطرح کردن بحث عقیم سازی این زنان، به جای ارائه یک راهکار اساسی برای برون رفت از این نابسامانی اجتماعی نتیجه بخش خواهد بود؟ آیا امکانی برای نگهداری این زنان بی خانه و سرپناه وجود ندارد؟
سخنان وزیر بهداشت دولت یازدهم در شرایطی منتشر شد که به گفته رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران تاکنون برای سه هزارنفر زن کارتن خواب در تهران گرمخانه ای در نظر گرفته نشده است. هرچند به گفته رحمت الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران این گرمخانه ها از جایگاه حقوقی برخوردار نیستند و اگر در این مراکز، برای یکی از این افراد بی سرپناه، اتفاقی رخ دهد، هیچ کس پاسخگو نیست.
نوزادان بی هویت، اعتیاد، ایدز
«نوزادان بی هویت» به دلیل بارداری های ناخواسته زنان کارتن خواب، واقعیتی است که در طول این سال ها از سوی مسوولان، جدی گرفته نشده است. این نوزادان یا به فروش می رسند یا جان خود را از دست می دهند.
چندی پیش رونامه اعتماد از مشاهدات فعالان مقابله با اعتیاد نوشت: «این زنان، نه تنها پیش از بارداری، به دلیل شرایط زیستی خود در معرض آسیب های جسمی بی شمار هستند، بلکه وقتی در مسیر تامین مواد مصرفیشان، باردار می شوند هم، از ترس عواقب قضایی، نه تنها به مراکز درمانی مراجعه نمی کنند بلکه بیشتر و بیشتر سعی در پنهان شدن و پنهان ماندن دارند و در حالی که هیچ اطلاعی از احتمال آلودگی خود به اچ آی وی ایدز ندارند، در پنهانی ترین گوشه های شهر، نوزاد معتاد خود را به دنیا می آورند در حالی که زایمان طبیعی درصورت ابتلای این زنان به ایدز سریع ترین راه انتقال ویروس و آلودگی نوزاد به ایدز خواهد بود.»
م- س که در یکی از تشکل های غیردولتی فعالیت می کند به خلیج می گوید: «این زنان معمولاً یا به وسیله اعضای ان جی او ها شناسایی می شوند و به بیمارستان منتقل می شوند و یا اینکه در گوشه ای از کوچه یا خیابان مخفیانه نوزاد خود را به دنیا می آورند.»
وی می افزاید: «با توجه به رابطه خونی جنین و زایمان طبیعی مادر، احتمال اینکه نوزادن به بیماری اچ آی وی مبتلا شوند بسیار زیاد است. پس از تولد نوزاد، به دلیل مراقبت های بهداشتی، مادر از فرزند را جدا می کنند.»
به گفته این فعال مدنی، بسیاری از این زنان چنانچه به بیمارستان منتقل شوند پس از زایمان، از ترس عواقب قضایی ناشی از تولد نوزاد بی هویت و بیماری و اعتیاد، ازبیمارستان فرار می کنند و نوزادان در بیمارستان می مانند.
م- س، توزیع لوازم پیشگیری از بارداری میان زنان کارتن خواب را راه جلوگیری از تولد کودکان بی هویت و بیمار می داند و می افزاید: «میان این زنان، وسایل پیشگیری از بارداری توزیع می کنیم اما احتمال استفاده از آن بسیار ضعیف است.»
وی نقش دولت در ساماندهی زنان کارتن خواب را بسیار کم رنگ می داند و می گوید: «مسوولان دولتی از سال های گذشته تاکنون در ارتباط با این بخش، احساس مسوولیت نکرده اند و این زنان را در جای خاصی نگهداری نمی کنند.»
نوزادان بی هویت یا سقط جنین
یکی از کارمندان مزکر تحقیقات ایدز کشور که نخواست نامی از او برده شود به خلیج می گوید: «کارتن خواب هایی که باردار بوده اند معمولاً به مراکز درمانی و بیمارستان مراجعه نمی کنند.»
او به یک زن باردار کارتن خواب اشاره می کند که چند ماه پیش به تنهایی در میان زباله ها نوزادش را به دنیا آورده بود، حتی بنددناف نوزادش را خودش زده بود، مردم گزارش دادند و شهرداری او را به یکی از مراکز نگهداری از زنان بی سرپرست منتقل کرد.»
این کارمند مرکز تحقیقات ایدز ایران به زنان تن فروشی اشاره می کند که برای وضع حمل به بیمارستان ها مراجعه می کنند.
وی می گوید: «مشخص نیست پدر نوزاد کیست، درمجموع، وضعیت نابسامانی در مورد این زنان وجود دارد. هرچند در برخی موارد ازسوی ان جی او ها حمایت می شوند. کما اینکه در حال حاضر مراکزی این زنان را با کمک بخش خصوصی و با کمکهای مردمی حمایت می کنند.»
به اعتقاد وی سقط جنین در مورد چنین مادرانی عملی انسانی است ولی از نظر دولت نه، اغلب این زنان، نوزادان خود را سقط می کنند یا اینکه آنقدر نعشه هستند که اصلاً نمی دانند چه زمان باردار شده اند که زایمان کنند. بسیاری از این زنان، از بچه های خود برای تکدی کردن استفاده می کنند یا آن ها را می فروشند یا برای حمل مواد وجابجاکردن وفروش مواد مخدراستفاده می کنند.
به گفته مینو محرز، رییس مرکز تحقیقات ایدز، در ایران فعلاً حدود ۴٫ ۵ درصد کارگران جنسی دچار ایدز هستند، اگر این تعداد را در کنار ۵۰۰ زن کارتن خواب خیابانی قرار دهیم، زگیل تناسلی در آن ها بیداد می کند و در نتیجه احتمال ایدز نیز در این افراد بالاست، از این تعداد هپاتیت C با ۱۳ درصد در این زنان شایع تر بوده است. هپاتیت B در دو درصد آن ها، تبخال تناسلی در تعداد زیادی از این زنان و سفلیس در هیچ کس مشاهده نشد.
مریم، یکی از روزنامه نگاران باسابقه ساکن تهران در این زمینه به خلیج می گوید: «اساساً چرا باید چنین زنانی حامله شوند و یک بچه زجر بکشد و جامعه هم هزینه کند؟ حتما چند وقت دیگر هم دوباره حامله می شود. اگر نوزاد به دنیا بیاید، تکلیف چیست؟ نباید احساسی نگاه کرد. آن بچه مراقبت می خواهد.»
وی توضیح می دهد: «زنان کارتن خواب ابداً به شرایط کودکی که به دنیا می آید توجه ندارند. وضع بغرنجی است، وضعیت آن نوزاد بیچاره بغرنج تر است. البته راه حل این مشکل هم عقیم سازی نیست و بعید می دانم این کاربه شکل اجباری انجام شود. شاید با رضایت خود زنان عقیم سازی انجام شود. اگر «این زنان خودشان راضی باشند»، با عقیم کردنشان موافقم.»
به گفته این روزنامه نگار، زنان کارتن خواب، برای تامین مواد مصرفی خود تن به همخوابی می دهند و باردار می شوند، زایمان می کنند و بچه هایشان اگر زنده بمانند یا فروخته می شوند یا همانجا به سبک پدر و مادرشان، چرخه معیوب زندگی خیابانی را گسترش می دهند.
مریم با بیان اینکه تاکنون اراده واقعی ساماندهی وضعیت زنان کارتن خواب وجود نداشته است توضیح می دهد که هیچ وقت اراده ای برای جدی گرفتن وجود این آدم ها نبوده درست مثل مساله ایدز. ما می گوییم نیست، شما هم بگویید نیست، خود به خود تلاشی برای حل مشکلی که «نیست» هم دیده نمی شود. گسترش دامنه اعتیاد هم کم کم موضوع زنان کارتن خواب را از کنترل خارج کرده است.
وی می گوید: «برای حل این مساله که به حتم کاملاً حل شدنی نیست و ممکن است کمتر شود، نیاز به یک جراحی عمیق است. ممکن است راه حل، خیلی دردناک هم باشد ولی باید این کار انجام شود، متخصص نیستم که بگویم چه راه حلی ولی حتم دارم که آسان نخواهد بود.»
مریم می افزاید: «چند روز پیش مادر دوستم بیمارستان بود دوستم می گفت تخت کناری مادرش زن کارتن خواب جوانی حامله ای را آورده بودند که هم شدیداً معتاد بود، هم ایدز داشت و شدیداً خونریزی داشت، تمام تخت و کف اتاق پر از خون بود و هیچ احتیاطی هم انجام نمی شد. آن روز، بچه سقط شد و مادر را به خیابان برگرداندند.»
در حالی که مساله زنان کارتن خواب در سایر کشور ها به درستی مدیریت و کنترل می شود مسوولان دست اندرکار در ایران نه تنها این موضوع را نادیده می گیرند بلکه آمارهای دولتی مربوط به افزایش شمارزنان خیابانی و کارتن خواب از سوی نهادهای رسمی را بی پایه، غیرواقعی و جوسازی تفسیر می کنند.
