صفحه نخست
سیاست
صدای امریکا- توافق شش ماهه ایران و گروه پنج به علاوه یک، ساعاتی پیش به وقت تهران و دقایقی پیش به وقت اروپا، در میان امیدهایی به هموار شدن راه برای حل مناقشه ای ده ساله و رفع خطر جنگی تازه در خاورمیانه، وارد نخستین روز اجرایی شدن خود شد.
به نوشته رویترز از بروکسل و وین، اگر همان گونه که انتظار می رود، آژانس بین المللی انرژی اتمی سازمان ملل در نشست صبح روز دوشنبه بر پای بندی ایران به مفاد توافق نامه صحه بگذارد، تا پایان همان روز اتحادیه اروپا و آمریکا بخشی از تحریم های اقتصادی علیه ایران را لغو خواهند کرد.
این فرصت خوبی در اختیار رئیس جمهور حسن روحانی قرار می دهد تا در کنفرانس داووس که هفته آینده آغاز می شود، بتواند با قدرت های اقتصادی جهان وارد گفت و گو های ثمربخش شود. اما تنها در سایه موفقیت بلندمدت دیپلماسی اتمی است که می تواند به هدف های چشمگیر و پر رونق اقتصادی دست یابد.
روز دوشنبه ۳۰ دی ماه، آغاز اجرایی شدن توافق موقتی است که در ماه نوامبر۲۰۱۳، سوم آذر، میان ایران و قدرت های غربی بر سر برنامه اتمی تهران، در ژنو امضا شد. این یکی از نقاط عطف درباره سرنوشت برنامه اتمی تهران به شمار می رود. برنامه ای که غرب به آن مشکوک است و آن را تسلیحاتی می داند اما ایران بر صلح آمیز بودن آن تاکید دارد.
روز یکشنبه سخنگوی کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، به رادیو فردا گفت روز دوشنبه اتحادیه اروپا در بروکسل پس از بررسی گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد پای بندی ایران به تعهدهای توافق ژنو، نظر خود را در درمورد لغو یا عدم لغو تحریم ها در اختیار وزیران خارجه اتحادیه قرار می دهد تا در این باره اقدام کنند.
به گفته مایکل مان، در صورت عدم انجام اقدام های لازم از سوی ایران، «خانم اشتون به وزیران خارجه اتحادیه اروپا پیشنهاد می دهد که تحریم ها را لغو نکنند.» او افزود :« بنابر این ما منتظر گزارش بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی هستیم».
دو روز پیش از آغاز اجرای توافق نامه اتمی ایران با شش قدرت جهان، تیمی از بازرسان بین المللی اتمی وارد ایران شد.
آسوشیتدپرس به نقل از تلویزیون دولتی ایران نوشت هیئت بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی، به ریاست مهندس اتمی ماسیمو آپارو، از تاسیسات غنی سازی اورانیوم در نطنز و فردو دیدن خواهد کرد.
بر اساس توافق نامه موقت، که یک دوره شش ماهه را شامل می شود، ایران غنی سازی اورانیوم را در برابر کاهش تحریم ها محدود خواهد کرد. در این مدت ایران و شش قدرت در باره قرارداد نهایی مذاکره خواهند کرد.
به موجب توافق موقت میان ایران و شش کشور قدرتمند جهان (۵+۱)، ایران غنی سازی اورانیوم با غلظت بالا را برای شش ماه متوقف می کند. در عوض، غرب پاره ای از تحریم های اقتصادی علیه ایران را با ارزش تقریبی هفت میلیارد دلار به تعلیق درمی آورد.
مارک فیتزپاتریک، از موسسه بین المللی تحقیقات استراتژیک می گوید از آنجا که ایران خواستار پیشرفت توافق است، بنابراین به بازرسان بین المللی اجازه بازدید از تاسیسات اتمی را می دهد. آقای فیتزپاتریک می گوید: «کارمندان آژانس بین المللی انرژی اتمی در ایران، تقریبا هر روزه می توانند به تاسیسات اتمی بروند، سانتریفوژها را بشمارند، و دقیقا برآورد کنند که آیا ایران وظایف تعیین شده در توافق نامه ژنو را به جا می آورد یا نه».
این کارشناس می گوید توافق نامه ژنو برنامه اتمی ایران را حذف نمی کند یا حتی موجب عقب نشینی آن نمی شود، بلکه در واقع آن را در وضعیت فعلی متوقف می سازد.
مخالفان توافق با ایران، مانند اسرائیل و برخی کشورهای عربی، دولت های غربی را ترغیب می کنند که به جای تسهیل تحریم ها با تشدید آنها به ایران فشار آورند تا برنامه اتمی خود را به طور کامل نابود کند.
نورمان لامونت، قانون گذار مجلس بریتانیا پس از بازگشت از سفری کوتاه به تهران که با هدف احیای مناسبات دیپلماتیک میان ایران و بریتانیا صورت گرفت، می گوید: «گمان نمی کنم غرب از چیزی کوتاه آمده باشد که نتوان آن را بازگرداند».
روابط میان ایران وغرب از زمان آغاز ریاست جمهوری حسن روحانی بهبود یافته است، اما بسیاری از تحلیل گران تاکید دارند که قدرت در ایران منحصرا در دست آیت الله خامنه ای است و اوست که درباره هرگونه توافقی با غرب، تصمیم نهایی را می گیرد.
آقای لامونت مانند عده ای دیگر از تحلیل گران عقیده دیگری دارد: «در ایران آیا حقیقتا قدرت در دست دولت متمرکز است؟ در ایران چندین مرکز قدرت وجود دارد. اما به اعتقاد من این هسته ها تصمیم گرفته اند که توافق کنند و به نظر من قدرت این کار را هم در اختیار دارند»
مارک فیترپاتریک نیز پنجره گشوده در سایه توافق نامه را حیاتی قلمداد می کند: «هدف این شش ماه تلاش برای توافقی جامع است که جهان را مطمئن سازد ایران نخواهد توانست سلاح اتمی بسازد».
برخی قانون گذاران آمریکایی خواستار اعمال تحریم های بیشتر بر ایران بر سر برنامه اتمی تهران هستند اما تحلیل گران می گویند چنین اقدامی احتمالا توافق موقت را خدشه دار می سازد.
در ایران نیز کسانی که در رسانه ها با صفت تندرو از آنان یاد می شود، دربرابر این توافق موقت موضع مخالف گرفته اند. آنان این اقدام را نوعی سرخم کردن در برابر غرب، مغایر با استقلال و منافع ملی، و از موضع شکست تعبیر می کنند.
طرفداران این نظریه در رسانه های تندرو، در میان نمایندگان مجلس، در میان نظامیان و برخی نهادهای روحانیت دیده می شوند.
با این حال آیت الله خامنه ای ضمن دشمن خواندن آمریکا، از این توافق حمایت کرده و از آن به عنوان سازش با دشمن یاد کرده که به گفته او در صورت لزوم باید عملی شود.
