یک انگشتش را بالا می‌آورد و به مشتری نشان می‌دهد و با لهجه عربی می‌گوید:«هزار تومان». پول را از مشتری می‌گیرد و پیتزا را تحویل می‌دهد. این‌جا یک پیتزا فروشی جدید در محله‌ای عرب نشین در شهرقم است که نام «فطائر الربیع» را بر خود دارد و تعدادی از پناهندگان سوری حدود دو ماه پیش آن را افتتاح کردند.

 

چهار نفر در این پیتزا فروشی کار می‌کنند و هر چهار نفرشان از پناهندگان اهل سوریه هستند. می‌گویند چهارماه پیش و به دلیل درگیری‌ها در کشور زادگاه خود، همراه با دیگر اعضای خانواده به ایران پناهنده شده‌اند. از مسیر هوایی، از فرودگاه دمشق به فرودگاه امام خمینی رسیدند و از آن‌جا به قم رفتند و ساکن این شهرشدند. دوماه بعد هم این پیتزا فروشی را راه انداخته و مشغول کار شده‌اند. تعدادی دیگر از این پناهندگان چند شعبه دیگر از این مغازه‌ها را در نقطه‌های دیگری از شهر قم باز کرده‌اند.

 

چهارنفری که در«فطائرالربیع» کار می‌کنند همه جوانند و از شیعیان سوریه. پیتزاهای آن‌ها که در پنج نمونه متفاوت تولید می‌شود با سرعتی بالا توسط دو تن از کارگران آماده و به کارگر دیگری که کارش روبه‌روی تنور است، داده می‌شود. نفرچهارم که از بقیه بزرگ‌تر است و فروشنده مغازه هم محسوب می‌شود پیتزاهای آماده شده را در ویترین جلوی مغازه، روی هم می‌چیند و به مشتری‌ها می‌فروشد.

 

سه کارگر دیگر توان فهمیدن و یا حرف زدن به زبان فارسی را ندارند، اما فروشنده این پیتزا فروشی در حد گفتن قیمت و سلام و علیک می‌تواند فارسی صحبت کند. کسب و کارشان هم رونق خوبی دارد. از صبح که شروع به کار می‌کنند تا ساعت حدود 9 شب که مغازه را می‌بندند تعداد زیادی از این پیتزاها را به سوری‌های پناه آورده به قم، دیگرعرب‌های ساکن در این شهر و ساکنان اصلی قم می‌فروشند.

 

یکی دیگر از این پیتزا فروشی‌ها به فاصله حدود 200متر آن طرف‌تر، در همین محله که قمی‌ها آن را به نام «گذر خان» می‌شناسند، باز شده و گروهی دیگر از سوری‌های مقیم شهر آن را می‌گردانند. تولیدات و قیمت پیتزاهای آن‌ها هم مشابه با این یکی است و آن‌جا هم رونق بسیاری دارد.

 

پناهندگان سوری حاضر در قم البته فقط به این شغل مشغول نیستند؛ تعدادی از آن‌ها و به ویژه قشر جوان و نوجوان‌شان در برخی مغازه‌های محله «گذر خان» به عنوان شاگرد کار می‌کنند. یکی از آن‌ها هم که سه ماهی است به ایران آمده در همین محله چای می‌فروشد. بیش‌تر آن‌ها حتی در حد چند کلمه حرف زدن هم زبان فارسی را بلد نیستند. در بین آن‌ها تنها یک نفر به فارسی به نسبت مسلط‌‌ تر است؛ خودش می‌گوید چون از هفت ماه پیش که به قم آمدند در یک مغازه کار می‌کند و با مردم و صاحب کارش ارتباط دارد، فارسی را خوب یاد گرفته است.

 

این جوان 18 سال دارد و می‌گوید:«ما در دمشق زندگی می‌کردیم و تا پیش از این جنگ، زندگی در سوریه واقعأ خوب بود اما جنگ که شروع شد همه چیز خراب شد به ویژه برای ما که شیعه بودیم،هر لحظه امکان کشته شدن وجود داشت تا این که پیش شرایط فراهم شد و به ایران آمدیم؛ از مسیرهوایی، از فرودگاه دمشق به فرودگاه امام خمینی. دولت ایران به خانواده من یک خانه داده است اما این خانه فقط تا یک سال رایگان است و بعد از آن باید از آن‌جا خارج شویم و خودمان خرج زندگی و اجازه خانه را بدهیم. پدرم مریض است و من از همان ابتدا شروع به کار کرده‌ام.»

 

این جوان سوری در ادامه توضیح می‌دهد:«بقیه خانواده‌های سوریه‌ای در ماه‌های بعدی به قم آمدند و در قسمت‌های مختلف شهر ساکن شده‌اند. هم‌اکنون در حدود 700 تا یک‌هزار خانواده سوری در قم زندگی می‌کنند. این‌جا هم هر کس به کاری مشغول شده‌است. همه خانواده‌ها هم شیعه دوازده امامی هستند چون حضورشان در سوریه خیلی خطرناک بود و دشمنان شیعیان، به ویژه مخالفان دولت بشار اسد هر جا که آن‌ها را می‌دیدند، سرشان را قطع می‌کردند.»

 

 

 

با این همه، اما تا کنون هیچ خبری از پناهندگی دادن ایران به اهالی سوریه منتشر نشده است. کشور ایران در زمینه دادن پناهندگی به پناهنده‌های کشورهای همسایه و مسلمان پیشینه‌ای طولانی و درخشان دارد. این کشور در طول سالیان دراز، از 30 سال پیش و پس از حمله دولت کمونیستی شوروی به کشور افغانستان، پذیرای میلیون‌ها پناهنده افغان در گوشه گوشه خاک خود، از دور افتاده‌ترین روستاها تا شهرهای بزرگ بود.

 

هنوز هم بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی «برنارد دویل»، نماينده كميسارياي عالي پناهندگان سازمان ملل در کشور، «ايران پذيراي دومين جمعيت بزرگ پناهنده در دنياست.»

 

او گفته است:«این کشور در طول 30 سال گذشته پذيراي حدود 5 ميليون پناهنده افغان بوده است كه البته در حال حاضر تعداد آن‌ها به 850 هزار نفر كاهش يافته‌ است.»

 

 این مقام بین‌المللی معتقد است: «ايران خدمات بسيار خوبي به اين پناهندگان داده است كه بايد ديده شود و بايد جامعه بين‌المللي از آن تقدير كند.»

 

دادن پناهندگی از سوی ایران به اهالی کشورهای جنگ زده همسایه تنها به سمت مرزهای شرقی آن خلاصه نمی‌شود. این کشور سال‌ها میزبان پناهندگان عراقی در خاک خود بوده است؛ پناهندگانی که بخش زیادی از آن‌ها سال‌هاست در ایران ساکن هستند و تعداد آن‌ها هم‌اکنون براساس آخرین آمار جمعیت، به بیش از 50هزار نفر می‌رسد.

 

اعطای پناهندگی از سوی دولت جمهوری اسلامی به اعضای حدود 700 تا یک‌هزارخانواده سوری در شهر مذهبی قم را باید فصلی دیگر از حضور پناهندگان کشورهای دیگر در خاک ایران دانست. پناهندگان سوری که از دولت ایران مجوز ورود و اقامت دریافت کرده‌اند همه شیعه 12امامی و بیش‌تر از همه، از اهالی دمشق و با نسبتی کم‌تر، از اهالی برخی شهرها و روستاهای شیعه نشین سوریه بوده‌اند. آن گونه که برخی از اعضای این خانواده‌های سوری می‌گویند، همه آن‌ها از راه هوایی و از مسیر پروازی به ایران آمده‌اند. بخش عمده‌ای از این خانواده‌ها در شهرکی به نام «یزدان‌شهر» در قم اسکان داده شده‌اند. پیش از این در این شهرک تعداد زیادی از پناهندگان عراقی ساکن شده بودند.

 

به دلیل حضور تعداد زیادی از پناهندگان و مهاجران عراقی در قم، مهاجران سوری در این شهر احساس غریبگی چندانی نخواهند کرد زیرا عرب زبان‌ها در قم، محله‌ها، فروشگاه‌ها و شهرک‌های مختص زندگی خود را دارند.

 

افزون براین، در سال‌های اخیر به دلیل افزایش ورود زائران عرب به قم، بخش زیادی از تابلوها و تبلیغات شهری به زبان عربی طراحی شده‌اند.

 

اگر چه عراقی‌های ساکن در قم به دلیل  این که سال‌های زیادی از ورود و زندگی آن‌ها در ایران می‌گذرد، به زبان فارسی مسلط هستند اما پناهندگان سوری که برخی از آن‌ها حدود سه ماه پیش به قم آمده‌اند هنوز هیچ آشنایی به زبان اصلی کشور میزبان ندارند. با این حال، ندانستن زبان فارسی هم مانع از آن نشده است که گروهی از آن‌ها شروع به کسب و کار و فعالیت در این شهر نکنند.

 

راه اندازی کسب و کار سوری‌ها در قم تنها برای خودشان خوب نبود؛ برای من و آن‌دسته از اهالی قم که سال‌هاست در این شهر زندگی می‌کنیم و «گذر خان» به دلایلی از محله‌های مورد توجه‌مان نبود، باز شدن پیتزا فروشی‌های سوری آن را به یکی از محله‌های محبوب بدل کرده است. دست‌کم من هر چند روز یک بار با دوستانم برای مزمزه کردن پیتزاهای ارزان قیمت و خوشمزه تولید شده توسط این ساکنان جدید شهر به این محله سر می‌زنم؛ مانند خیلی‌های دیگر در شهر قم.