بروال - خوزستان سالهاست که درگير پديده اي با عنوان کودکان کار است.کودکاني که يا نان خانواده را تامين مي کنند يا براي گذران روزهاي خود و محروم نشدن از تحصيل مجبورند که به دليل شرايط بد اقتصادي خانواده خرج درس خواندن خود را با کارهاي فوق طاقت در بياورند. بروزاین معضل اجتماعی با تورم اخير بيشتر وچشم گيرتر شده است. اینگونه ناهنجاری ها کودکان را در معرض انواع آسيب هاي اجتماعي و بيماري ها قرار مي دهد.

چند روایت معتبر

حبیب سال گذشته شاگرد ممتاز کلاس بوده و امسا وارد کلاس ششم ابتدايي مي شود. حبیب در بازارچه خزامی اهواز واقع در مسیر کوت عبدالله مشغول فروختن میوه است. با وجود اينکه حبيب پدر و مادر دارد اما مجبور است که براي نامين معاش شبها تا دير وقت کار کند.عمار برادر شش ساله حبيب موقع باز گشایی مدارس صبح ها جای حبیب می آید به بازارچه و دست فروشی می کند. میوه ها را روی گونی می ریزد؛ مرتب می کند و با صدای کودکانه اش فرياد می زند. «سیب تازه... گوجه... پرتقال» حبیب می گوید: کار می کنم تا بتوانم خرج خانواده ام را بدهم و من و عمار درس بخوانیم.

عقیل هم کودک 9 ساله خوزستاني است که در فلکه الله خرمشهر دست فروشی می کند. عقیل مثل خیلی از بچه های خیابانی سر کلاس درس ننشسته و تنها چیزی که یاد گرفته آن است که پول های ناچیزش را بشمارد و اسمش را بنویسد و آن هم به لطف عباس است که می توان آن را همکار عقیل ناميد. عباس تا کلاس پنجم درس خوانده و بعد ترک تحصیل نموده است. مجبور شده بود کار کند تا خانواده اش شب گرسنه نخوابند. عقیل می گوید: عباس از پدرم هم مهربان تر است. روزی که من را نبیند می آید در می زند و سراغ من را می گیرد  و نگران است که نکند مریض باشم.

گذری به قوانین

طبق پیمان جهانی حقوق کودک مصوبمجمع عمومی سازمان ملل متحد در بیستم نوامبر ۱۹۸۹ «کودک به دلیل عدم رشد کامل جسمی و ذهنی، قبل از تولد و نیز پس از آن نیازمند محافظت و مراقبت ویژه، از جمله حمایت حقوقی مناسب است.»

مبحث پنجم قانون کار کشور ایران نیز به شرایط کار کودکان پرادخته، که در ماده 79 از این قانون مقرر شده؛ « به کار گماردن افراد زیر 15 سال تمام ممنوع می باشد.» و همچنین در ماده 80 اعلام شده که«کارگری که سنش بین 15 تا 18 سال تمام باشد کارگر نوجوان نامیده می شود و در بدو استخدام باید توسط سازمان تأمین اجتماعی مورد آزمایش های پزشکی قرار گیرد. ساعت کار روزانه این افراد نیم ساعت باید کمتر از کارگر عادی باشد.»

مسئولیت با کیست؟

مدیر كل امور آسیب دیدگان اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی چندي پيش درباره مسئولیت کودکان کار گفته بود : «مسئولیت كودكان‌ كار با سازمان بهزیستی نیست.» البته سيد حسن موسوي چلک  از کودکان 15 تا 18 سال ياد کرده که مشمول قانون کار ايران مي شوند و در ادامه گفته است که کارهاي سخت و دشوار براي کودکان منع شده و بر اين مبنا وزارت کار مسئول پيگيري اين بخش از حقوق کودکان است.

شهرداري نيز يکي از ارگانهايي است که اين روز ها در خبرها بخشي از سامان دهي وضعيت کودکان کار را به اين نهاد نسبت داده اند؛ در این باره معاون امور اجتماعی شهرداری اهواز خاطر نشان کرد: شهرداری هیچ مسئولیتی در قبال این کودکان ندارد و مسئولیت این کودکان زیر نظر بهزیستی است.

انصاری افزود: برای جمع آوری کودکانی که در خیابان ها مشغول به کار هستند به دلیل اینکه کودک حساس می باشد و برای جلوگیری از آسیب دیدن شخصیتی آنها نیاز به روانشناس و یا مربی متخصص کودکان است؛ که در برخورد با آنها بتواند واکنش مناسبی داشته باشد. 

لازم به ذکر است که تلاش های خبرنگار همشهری برای تماس با مسئولان بهزیستی به دليل عدم پاسخگويي آنها بی نتيجه ماند.

به دنبال علت

يک کارشناس اجتماعي در این خصوص ذکر کرده است : این کودکان به علل زیادی همچون فقر و بی پولی و یا نداشتن خانواده مجبورند به کار بپردازند و حتی شاهد آن هستیم که خانواده هایی هستند که دخل و خرج شان به همین کودکان بسنده شده و اگر کودکان آنان صبح تا شب کار نکنند مجبورند شب را گرسنه بخوابند.

وي افزود:  از نظر قانونی نمی شود کودکان زیر 15 سال را به کار گرفت. زیرا این موضوع آسیب های جدی به روند رشد شخصیتی آنها وارد می کند و باید تا حد امکان از این معضل از طرف ارگان های ذیربط جلوگیری به عمل آید.

هر نهادي با استناد به قوانين خود و با تفسير اين قوانين به نوعي از پذيرش اين مسئوليت سر باز مي زند اما بايد به ياد داشته باشيم که جامعه يک زنجيره به هم پيوسته است.اگر در اين ميان آسيب پذير ترين قشر جامعه يعني کودکان هستند که از لحاظ فيزيکي و روحي در معرض خطر قرار مي گيرند بازتاب اين خطر در جامعه ابتدا خانواده هاي آنها وسپس ديگر اقشار جامعه را تحت تاثير قرار خواهد داد.