استان وایر- چند هفته پس از تماس تلفنی حسن روحانی و باراک اوباما که زمزمه امکان عادی شدن روابط بین ایران و آمریکا را قوی تر از هر زمان دیگر کرده بود، موجی وسیعی از آمریکاستیزی توسط اصولگرایان تندروی ایرانی سازماندهی شده است. موج تازه محدود به اظهارنظر چهره های سیاسی یا راهپیمایی پس از نماز جمعه نیست، بلکه تندروها کوشیده اند در سراسر شهرهای ایران به ویژه تهران فضایی ضدآمریکایی ایجاد کنند.

 

در روزهای اخیر، در تهران، یک موسسه فرهنگی - مذهبی، انبوهی از بیلبوردهای تبلیغاتی را طراحی کرده که شامل تصاویری نمادین از مذاکره نمایندگان ایران و آمریکاست و تلاش شده که صداقت مذاکره کننده آمریکایی در این تصویرسازی ها به چالش کشیده شود.

 

عبارت «صداقت آمریکایی»، برجسته ترین عبارت درج شده در این بیلبوردهاست. طراح این تصاویر با تلفیق لباس های رسمی و نظامی و همراه کردن یک سگ با او، نشان دهد که آمریکایی ها حتی وقتی پای میز مذاکره می آیند، صداقت لازم را ندارند و با آداب دیپلماتیک مذاکره نمی کنند. در یک تصویرسازی دیگر، تصویر چنگال یک پرنده شکاری (آمریکا) به سوی دست دیگری (ایران) دراز شده است. عدم اعتماد و صداقت نداشتن دولت آمریکا، مهم ترین نکته مورد تاکید رهبر ایران در سال های اخیر بوده است. علی خامنه ای همچنین پیش از این تعبیر «دست چدنی، دستکش مخملی» برای توصیف رفتار دولت آمریکا استفاده کرده بود.

 

موسسه فرهنگی – مذهبی ای که این بیلبوردها را طراحی کرده، «خانه طراحان انقلاب اسلامی» نام دارد. در سال های اخیر، برخی از چهره های رسانه ای حزب اللهی مانند نادر طالب زاده، فیلمساز ضدآمریکایی، وحید جلیلی، برادر سعید جلیلی، مذاکره کننده پیشین هسته ای ایران و وحید یامین پور، عضو جبهه پایداری انقلاب اسلامی، به تبلیغ و ساماندهی نهادهای فرهنگی – رسانه ای مدرنی پرداخته تا بتوانند خلاء رسانه ای طیف موسوم به حزب الله را پر کنند. این موسسه ها در زمینه اطلاع رسانی، مستندسازی، انتشار نشریه و ساماندهی جشنواره های مختلف فعال هستند و رابطه نزدیکی با موسسه های وابسته به آیت الله مصباح یزدی، سپاه پاسداران و بسیج دارند.

 

طراحی و نصب گسترده این تابلوهای تبلیغاتی در شهر تهران نیاز به منابع مالی قوی و همچنین هماهنگی با شهرداری تهران دارد. موضوعی که به نظر نمی رسد برای این موسسه ها مشکل خاصی باشد. علاوه بر قدرت نفوذ آنها در شهرداری تهران، حضور چند عضو اصولگرای تندرو در شورای شهر تهران هم فضای کافی برای فعالیت آسان این موسسه ها فراهم کرده است.

 

اما در تلاشی دیگر، چند نهاد فرهنگی – رسانه ای وابسته به سپاه و موسسات حزب اللهی، اقدام به راه اندازی مسابقه «جایزه بزرگ مرگ بر آمریکا» کرده اند. محورهایی چون «چرا مرگ بر آمریکا؟»، «چرا آمریکا غیرقابل اعتماد است؟»، «آمریکا و عهدشکنی»، «آمریکا و خودبرتربینی» و «آمریکا و حقوق بشر»  از جمله، 13 محورهای اعلام شده در این مسابقه است که در قالب های مختلف مستندسازی، مقاله نویسی و برگزار می شود. در روزهای اخیر، فراخوان اینترنتی مسابقه دیگری هم با عنوان «رمی جمرات» توسط مرکز موسوم به «نهضت مردمی پوستر انقلاب» منتشر شده که باز هم به محورهای مورد تاکید رهبر ایران علیه آمریکا توجه نشان داده است.

 

در رویکردی تازه تر، تاکنون هواداران مصباح یزدی در حوزه علمیه قم از اعلام موجودیت دو کمیته سیاسی خبر داده اند که «برائت از مشرکین» و «صیانت از منافع ملی» خبر داده اند. دانشجویان و طلبه های فعال در این کمیته ها با برگزاری نشست های خبری، گردهمایی کوچک و آتش زدن پرچم آمریکا به ابراز مخالفت با هر گونه تغییر در رابطه ایران و آمریکا پرداخته اند.

 

در اقدامی دیگر، سایت رسمی رهبر ایران نیز به فضای رسانه ای فعال درباره مذاکره با آمریکا پیوست. این سایت بخش اول یک مستند صوتی – تصویری را منتشر کرده است که به بازخوانی تجربه مذاكره ایران و آمریكا در سال ۸۶ در موضوع عراق به روایت اعضای هیأت دیپلماتیك ایرانی مذاكره‌كننده با آمریكا پرداخته است.

 

سایت آیت الله خامنه ای همچنین چند روز پس از انتشار خاطرات هاشمی رفسنجانی از آیت الله خمینی که بر امکان مذاکره با آمریکا گواهی می دهد، اقدام به انتشار خاطره ای از رهبر ایران و دیدارش با آیت الله خمینی کرده که پیام آن، مقاومت و نترسیدن در برابر آمریکاست. پیش از این بسیاری از چهره های اصولگرا به تقبیح سخنان هاشمی رفسنجانی پرداخته بودند. در میان منتقدان هاشمی، حتی نام مصطفی پورمحمدی، وزیر دادگستری دولت روحانی هم به چشم می خورد.

 

در فضای سیاسی نیز چهره های ارشد اصولگرا به ویژه تندروها با محورهایی چون تقبیح مذاکره تلفنی روحانی و اوباما، مخالفت با نظرسنجی درباره رابطه ایران و آمریکا، انتقاد از محرمانه بودن مذاکرات هسته ای و ... به مخالفت با تلاش های دولت روحانی پرداخته اند.

 

آنها همچنین تاکید دارند اجازه برقراری روابط تنها در اختیار علی خامنه ای است، برقراری رابطه با آمریکا، گرهی از مشکلات اقتصادی داخلی ایران نمی گشاید و برداشتن گام های اعتمادبخش در پرونده هسته ای نیز منوط به تصویب مجلس و اجازه رهبری است. تاکید بر این مولفه ها برای خنثی کردن دامنه اعتبار و نفوذ چهره هایی چون هاشمی رفسنجانی و هشدار جدی به حسن روحانی است که این روزها بیشترین تمرکز خویش را به حوزه دیپلماسی معطوف کرده است.

 

افزایش موج مخالفت ها با تدابیر دیپلماتیک دولت روحانی پس از آن شدت گرفت که علی خامنه ای، برخی اقدامات روحانی و ظریف را در جریان سفر به آمریکا، نابجا خواند. این تعبیر سبب شد که رادیکال ها جانی تازه بگیرند. روزنامه کیهان که از ستون های اصلی مخالفت با تغییر در رابطه ایران و آمریکاست، در تازه ترین پیشنهاد خود خواستار ادامه مذاکرات بدون حضور وندی شرمن، مذاکره کننده ارشد آمریکایی ها شده است.

 

وندی شرمن متهم است که در جریان سخنرانی اخیر خود در کنگره، ایرانی ها را مردمانی توصیف کرده که در دی ان ای آنها، فریبکاری وجود دارد. علیرغم تاکید برخی رسانه های فارسی زبان مبنی بر اشتباه بودن ترجمه اظهارات شرمن، بهره برداری رسانه ای و سیاسی از این اظهارات ادامه دارد و در تازه ترین سخنان، احمد خاتمی، یکی از تندروترین چهره های مذهبی خواستار آن شده «وزارت خارج ایران توی دهن وندی شرمن بزند.»

 

تندروهای ایرانی همچنین تلاش های گسترده ای را انجام داده اند که 13 آبان، مراسم ویژه ضدآمریکایی را با تبلیغات بسیار بیشتری نسبت به سال های قبل برگزار کنند.

 

اما مهم ترین هدف این تدارک گسترده ضدآمریکایی چیست؟ بخشی از اهداف کوتاه مدت این تبلیغات، به تاکید بر اقتدار و فرماندهی علی خامنه ای در مناسبات سیاسی داخلی و تصمیم گیری در مسائلی چون ارتباط با آمریکا معطوف است ولی یک هدف میان مدت هم در دستور کار است. به طور معمول، رهبر ایران نیاز دارد که برخی تصمیم های خود را مبتنی بر درخواست عموم مردم، موجه و مشروع نشان دهد. به عنوان نمونه، برخورد با رهبران جنبش سبز و شروع حصر موسوی و کروبی در سال 88 زمانی در دستور کار جدی قرار گرفت که نهادهای وابسته به سپاه، مداحان و جبهه پایداری موفق شدند راهپیمایی موسوم به 9 دی را ساماندهی کنند. به نظر می رسد اگرچه در شرایط کنونی، هنوز علی خامنه ای اظهارنظر علنی دال بر مخالفت با برقراری رابطه با آمریکا نکرده است ولی هواداران او می کوشند فضای مصنوعی را در مخالفت با این امر رقم زنند تا در صورت دخالت علنی رهبر ایران، اقدام خامنه ای مقبول و مطبوع افکار عمومی نمایش داده شود. در عین حال، گستردگی تبلیغات ضدآمریکایی می تواند پیام های دیپلماتیک هم داشته باشد. وجود یک جریان سیاسی – رسانه ای قدرتمند داخلی که موافق ادامه خصومت بین دو کشور است، به طور طبیعی دست دولت روحانی را در اجرای مانورهای وسیع دیپلماتیک می بندد و این پیام را به غرب می فرستد که انتظارات خویش از دولت روحانی تعدیل کند تا فرایند معطوف به کاهش تنش به نحو مطلوب تری پیش برود.

 

چنین کنش هایی البته بی سابقه نیست. حسن روحانی در کتاب خاطراتش پیرامون مذاکرات هسته ای سال 82 نوشته است: «بعد از مصاحبه مطبوعاتی(وزرای سه کشور اروپایی در تهران) به ما گفتند تعدادی از دانشجویان بیرون ساختمان سعدآباد جمع شده و شعار می دهند. آقای خرازی به جک استراو گفت ببینید چقدر کار سختی است [که در این شرایط مذاکره کنیم]، دانشجویان بیرون کاخ تظاهرات می کنند. استراو در پاسخ گفت چقدر به آنها پول داده اید؟!»

 

پاسخ به سوال ظریف استراو، دشوار نیست ولی گره چندانی از کار نمی گشاید، تندروها و منابع و منافع شان، واقعیت جاری در فضای سیاسی ایران هستند، اگرچه به نظر می رسد تعدادشان کمتر و نگرانی هایشان بیشتر شده است.