ورود بازرسان آژانس به ایران برای بازدید از تاسیسات اراک
رادیو آلمان- تیم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز شنبه (۷ دسامبر/۱۶ آذر) وارد تهران شد و قرار است روز یکشنبه از تاسیسات تولید آب سنگین اراک بازدید کند. این تیم بعدا برای بازدید از معدن سنگ اورانیوم گچین به بندرعباس سفر خواهد کرد.
بازدید بازرسان آژانس از تاسیسات آب سنیگن اراک در چارچوب توافقی است که در جریان دیدار یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس از تهران در تاریخ ۲۰ آبان‌ماه ۱۳۹۲ به عمل آمد. در دیدار آمانو از تهران، توافق‌نامه‌ای میان ایران و آژانس امضا شد که علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران از آن به عنوان نقشه راهی برای ادامه همکاری‌های فنی میان دو طرف یاد کرد.
پس از امضای توافق‌نامه صالحی به خبرنگاران گفت: «این امر نشان دهنده آمادگی ایران برای استفاده از انعطاف‌های لازم درباره پیشبرد بسته شدن پرونده هسته‌ای ایران در آژانس است و نمی‌خواهیم بهانه‌ای به دست دیگران بدهیم تا مانع پیشرفت کار شوند.»
در این توافق‌نامه، ایران با بازرسی از تاسیسات تولید آب سنگین اراک و معدن گچین بندرعباس موافقت کرده است. تاسیسات آب سنگین اراک تاکنون به روی بازرسان آژانس بسته بود و ایران به درخواست‌های مکرر آژانس برای بازدید از این تاسیسات پاسخی نمی‌داد.
تاسیسات تولید آب سنگین در شمال غربی اراک و در نزدیکی نیروگاه ۴۰ مگاواتی آب سنگین اراک قرار دارد و برای تامین آب سنگین این نیروگاه ساخته شده است.
چرایی حساسیت تولید آب سنگین
در تاسیسات اراک، آب سنگین به صورت صنعتی تهیه می‌شود. این آب در تولید برق از نیروگاه‌های آب سنگین به‌کار می‌رود. علاوه بر آن در پزشکی هسته‌ای و تولید رادیوایزوتوپ‌ها و رادیوداروها نیز مصارف زیادی دارد.
اما آنچه پروژه صنعتی تولید آب سنگین را برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که نهاد ناظر سازمان ملل برای جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای است حساس کرده، تولید پلوتونیوم به عنوان محصول فرعی این فرایند است.
این پلوتونیوم می‌تواند مستقیم و بدون نیاز به غنی‌سازی اورانیوم برای ساخت سلاح‌های اتمی به‌کار رود. به عبارت دیگر رآکتورهای تولید آب سنگین را می‌توان به گونه‌ای ساخت که بدون نیاز به تجهیزات غنی‌سازی، اورانیوم را به پلوتونیوم قابل استفاده در بمب اتمی تبدیل کند.
کشورهایی چون هند، اسرائیل، پاکستان، کره شمالی، روسیه و آمریکا از رآکتورهای تولید آب سنگین برای تولید بمب اتمی استفاده کرده‌اند. به همین دلیل پروژه‌های تولید آب سنگین در چارچوب قرارداد منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) قرار دارد و باید زیر نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد.
گزارش بازدید بازرسان آژانس از تاسیسات تولید آب سنگین اراک و نیز معدن سنگ اورانیوم گچین در اختیار شورای حکام آژانس قرار خواهد گرفت.
توافق‌نامه میان تهران و آژانس برای بازرسی از تاسیسات اراک پیش از توافق‌نامه‌ی شش ماهه ژنو میان ایران و گروه ۱+۵ امضا شد. توافق‌نامه ژنو علاوه بر محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای ایران برای شش ماه، راه را برای بازرسی بیشتر از این فعالیت‌ها جهت راستی‌آزمایی بازمی‌کند. در ازای این اقدامات ایران، غرب نیز متعهد شده تحریم‌ها علیه ایران را در برخی حوزه‌ها اندکی کاهش دهد.