"باور کردن دروغی که هزاران بار شنیده شده آسان‌تر است تا حقیقتی که تا به‌حال کسی آن را نشنیده است."

 

این جمله‌ی معروف آنقدر تکرار شده که همه دست‌کم یک‌بار به مناسبتی آن را شنیده‌اند. جمله‌ای که مهم‌ترین دلیل تکرار مداومش، حقیقتی است که در آن نهفته.

 

دروغ‌ها و شایعه‌ها پروبال می‌گیرند، بزرگ‌تر می‌شوند، بارها تکرار می‌شوند، پای خود را به متون رسمی باز می‌کنند و گاه اصلا خود حقیقت می‌شوند و مخالفت و رسوا کردنش، شجاعت و جسارت می‌طلبد.

 

بازار شایعه و بازنشر دروغ در فضای فارسی‌زبان وب بسیار داغ است؛ هر روز که ایمیل خود را باز می‌کنید، شایعه‌ای شبه‌علمی یا افتخاری دروغین از افتخارات ایرانیان موفق در سراسر دنیا در انتظار شماست.

 

وبلاگ‌ها و سایت‌های بسیاری شایعات را از روی دست هم کپی می‌کنند، کاربرانی که مجذوب این اخبار کذب می‌شوند، آن‌ها را بازنشر می‌دهند و کار به جایی می‌رسد که وقتی در گوگل کلید‌واژه‌ای را جست‌وجو می‌کنید، اخبار کذب و دروغ نتایج اصلی‌‌ای هستند که بر صفحه مانیتور ظاهر می‌شود.

 

"ستاد مبارزه با چرندیات" صفحه‌ی پرطرفداری در فیس‌بوک است که با پشتکار با رواج شایعه و دروغ در فضای وب فارسی مقابله می‌کند و حقیقت را جلوی چشم کاربران می‌گذارد.

 

یکی از گردانندگان این صفحه به دویچه‌وله می‌گوید: «چرندیاتی در اذهان ملت ما وارد شده یا در حال وارد شدن است که به علت نبود متولی پیگیر در حال تبدیل شدن به تاریخ مسلم است. به عنوان نمونه می‌شنویم که شعر سعدی بر سردر اصلی سازمان ملل به کتاب های درسی کشیده یا نقاشی جعلی پیامبر اسلام در خانه‌های مسئولین بلندپایه نظام دیده می‌شود.»

 

این گرداننده که خود را با عنوان "ادمین شماره ۱۳" معرفی می‌کند، "سیستم غلط آموزشی" در ایران که مردم را زودباور و بیگانه با تحقیق بار می‌آورد، دلیل دیگری می‌داند که راه را برای این‌که دروغ و شایعه را به عنوان خوراک خبری به مردم خوراند، باز کرده است.

 

هدف: مبارزه با ساده‌لوحی و پرده برداشتن از واقعیت

 

صفحه "ستاد مبارزه با چرندیات" که حالا بیش از ۱۰۶ هزار نفر آن را لایک کرده‌اند، مهم‌ترین هدف خود را "مبارزه با ساده‌لوحی" و عریان کردن واقعیت نهفته در پس شایعه‌ها و افسانه‌ها تعریف کرده است.

 

این پیج وب‌سایتی هم با نام "گمانه" دارد که این وب‌سایت نیز بخشی از تلاش آن‌ها برای شفافیت و مبارزه با شایعات در فضای شبکه‌های اجتماعی است. آن‌ها شعاری هم برای خود انتخاب کرده‌اند: «مغز انسان قدرت تجزیه و تحلیل دارد، از این قابلیت استفاده کنیم.»

 

گردانندگان این صفحه اینترنتی هربار شایعه یا دروغ یا خبر نادرستی که یا سوژه روز شده و یا از فرط تکرار، واقعیت انگاشته می‌شود را انتخاب و بعد از تحقیق و بررسی، اصل روایت را با لینک منابع مختلف و مستدل از واقعیت ماجرا منتشر می‌کنند.

 

ادمین شماره ۱۳ این صفحه می‌گوید: «سوژه‌هایی هم هستند که با از بین رفتن علت، معلول آن که همان شایعه باشد از بین خواهد رفت. گاهی حتا به این نتیجه می‌رسیم که پرداختن ما به موضوع باعث انتشار هرچه بیشتر شایعه و دروغ می‌شود، بنابراین با رای‌گیری در شورای ادمین‌های صفحه، این سوژه‌ها را کنار می‌گذاریم. اما برخی موارد هستند که از طرف اعضای حرفه‌ای یا خود ما نشانه‌گذاری و در موردشان تحقیق می‌شود تا جلوی انتشار آن در درازمدت گرفته شود.»

 

مشارکت کاربران در تولید و تصحیح

 

درهای مشارکت در یافتن حقیقت در سایت "گمانه" و صفحه "مبارزه با چرندیات" به روی همه کاربران باز است. کاربران می‌توانند روی دیوار عمومی صفحه، موارد مشکوک به شایعه را خبررسانی و درخواست پیگیری کنند. خود آن‌ها هم می‌توانند کار تحقیق و یافتن صحت و سقم ماجرا را برعهده گیرند و برای ادمین‌های صفحه ارسال کنند.

 

ادمین شماره ۱۳ صفحه به دویچه‌وله می‌گوید: «خودمان را از خطا و اشتباه بری نمی‌دانیم. بارها کاربران صفحه تذکراتی داده‌اند که متن اصلاح شده یا در صورت نیاز حذف شده و عذرخواهی صورت گرفته است. تمام اعتبار ما در کنار تلاش برای حرفه‌ای بودن، به شهامت در پذیرش خطا نیز هست. اساسا فیس‌بوک برای ما به مثابه فیلتر سایت است، یعنی هر پست در فیس‌بوک گذاشته شده و پس از بررسی خطاهای احتمالی و نظارت اعضا در سایت‌مان منتشر می‌شود.»

 

مقاومت در برابر واقعیت

 

اگر سری به نظرات هر یادداشت "مبارزه با چرندیات" بزنید، تعداد نسبتا چشمگیری نظر خواهید دید که نویسندگان با خشم به گردانندگان صفحه پریده و بر درستی شایعات اصرار دارند.

 

کاربرانی که برای مثال اصرار دارند که خوردن بال مرغ باعث کیست تخمدان در زنان می‌شود، محمود حسابی برترین شاگرد انیشتن بوده است یا مکالمه با تلفن همراه در حال شارژ باعث انفجار گوشی می‌شود.

 

ادمین شماره ۱۳ این صفحه با تاکید بر این‌که برای عده‌ای بازار شایعه شیرین و دانستن حقیقت مایه عذاب است، می‌گوید: «گاهی موضوعی آن‌چنان در خمیره جان مردم فرو رفته است که جدایی از آن برایشان دشوار است. گاهی هم به دلیل عدم شناخت از روش‌های تحقیق درباره صحت و سقم هر خبر بر مدعای نادرست پافشاری می‌کنند.»

 

این گرداننده صفحه از برخی رسانه‌های رسمی نیز انتقاد دارد که با انتشار خبرهای شبه‌علمی و نادرست، در انتشار وسیع اطلاعات بی‌پایه و اساس و نادرست نقش چشمگیری را ایفا می‌کنند.

 

این مسئول صفحه با تاکید بر این‌که هرکسی از ظن خود در این صفحه یار آن‌ها شده است می‌گوید: «در این صفحه و وب‌سایت ما به القاب مختلفی از سلطنت‌طلب گرفته تا جاسوس موساد و ارتش سایبری، مجاهد و کمونیست فراری و ساندیس‌خور مواجب‌بگیر نظام و غیره متهم شدیم. اما خوشبختانه گذشت زمان نشان داد که ما فقط عده‌ای افراد مستقل و جویای حقیقت‌ایم و به هیچ نهاد و گروهی وابستگی نداریم و فقط به دنبال مبارزه با کذب و شایعه‌ایم.»

 

اقبال کاربران فضای مجازی به این صفحه و وب‌سایت چشمگیر است، اگرچه علاقه‌مندان به "یک کلاغ، چهل کلاغ" این صفحه را دوست ندارند، اما دست‌اندرکاران مبارزه با "چرند" برای علاقه‌مندان به حقیقت، همیشه مطالب مستدل و با ارجاع به منبع در چنته دارند.
برگرفته از دویچه وله