رادیو زمانه- بازی مهره‌ها در درون حاکمیت، توصیف فضای حاکم بر سیاست ایران در روزهای گذشته است. تنها دو روز پس از این که سپاه پاسداران، معاون سیاسی این نهاد نظامی را تغییر داد، در درون دولت نیز، اسفندیار رحیم مشایی از هیات دولت بیرون رفت تا به تعبیر ارگان رسمی دولت، عهده دار یک ماموریت جهانی شود. انتقال اسفندیار رحیم مشایی از دفتر رئیس دولت به دبیرخانه جنبش عدم تعهد و همزمان با آن برکناری وزیر ارتباطات و فناوری و جایگزینی وزیر مسکن به جای او، شائبه سازماندهی نیروهای درون حاکمیت برای انتخابات سال آینده را بیش از پیش تقویت کرد.
احمدی‌نژاد نتیجه فرایند پیچیده سپاه برای تسخیر هیات دولت و انتخاب یک رئیس دولت فرمانبردار و مطمئن به منظور یکدست سازی حکومت بوده است. نظریه‌پردازان نزدیک به حاکمیت، حاکمیت دوگانه و تضاد میان نهادهای انتخابی و انتصابی در سال‌های گذشته را مهم‌ترین عامل بروز تنش در فضای سیاسی کشور دانسته و تلاش کرده‌اند که به سمت یکسان سازی حاکمیت پیش بروند.
حال اما نتیجه تلاش‌های سپاه برای به قدرت رساندن محمود احمدی‌نژاد رضایت بخش نبوده و فرماندهان سپاه به صورت علنی، نارضایتی و گلایه‌مندی خود از او را بیان می‌کنند. فرماندهان ارشد این نهاد، تصمیم گرفته‌اند که طرحی نو برای انتخابات سال ۹۲ دراندازند. علی سعیدی، نماینده رهبر جمهوری اسلامی در سپاه گفته است که این نهاد به خاطر حمایت از احمدی‌نژاد در سال ۸۴ و ۸۸ پشیمان نیست، اما گلایه‌مندی خود و نهاد متبوعش از رئیس دولت فعلی ایران را هم پنهان نکرده است.
او پیش‌تر در گفت‌و‌گو با روزنامه اعتماد، «نظر مثبت رهبر جمهوری اسلامی به احمدی‌نژاد» را اصلی‌ترین دلیل حمایت خود و سپاه از او عنوان کرده و گفته بود: «ما علم غیب نداشتیم که بدانیم در ذهن احمدی‌نژاد چه می‌گذرد.» علی سعیدی در این گفت‌و‌گو خواستار این شده است که برای انتخابات بعدی فکری اساسی شود، چرا که «گاهی ائمه معصوم هم به افراد اعتماد می‌کردند و زمانی که منحرف می‌شدند نظر ائمه هم تغییر می‌کرد» اما «مشکل اینجا است که دست شورای نگهبان بسته است» و «سقف اداره نظام، متاسفانه سقف کوتاهی در نظر گرفته شده در حالی که این سقف خیلی بلند است و آدم‌هایی که می‌خواهند بیایند اینجا باید از استانداردهای دیگری برخوردار باشند.»
خیز بلند سپاه برای کسب قدرت
سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی، بیش از دو دهه است که از قامت یک نهاد نظامی صرف بیرون آمده و در قامت یک حزب سیاسی در همه امور ایران نقش بازی می‌کند و سهم می‌خواهد. این نهاد نظامی که پس از پایان جنگ، امکان حضور در پروژه‌های عمرانی و اقتصادی را یافت، از ابتدای دهه ۸۰، چشم به قدرت سیاسی و اداره همه امور دوخته است.
مصطفی تاج‌زاده، از اعضای ارشد حزب مشارکت ایران که پس از انتخابات سال ۱۳۸۸ در زندان به سر می‌برد، سپاه پاسداران را حزبی پادگانی خوانده که در پوشش دفاع از ارزش‌های انقلاب، قانون منع دخالت نظامیان در سیاست را کنار گذاشته و به صورت عیان برای کسب قدرت تلاش می‌کند.
دخالت سپاه در امور سیاسی ایران تا پیش از دوران حضور اصلاح‌طلبان در قدرت، پنهان و زیرپوستی بود اما در آغاز دهه ۸۰ و پس از تغییر ساختار در این نهاد نظامی – انقلابی، سپاه به صورت عیان پا در عرصه سیاسی گذاشت و در پاسخ مخالفان حضور نهادهای نظامی در عرصه سیاسی، مدعی شد که وظیفه سپاه دفاع از ارزش‌های انقلاب اسلامی و حفظ دستاوردهای آن است و هر کجا که احساس کند این ارزش‌ها نادیده انگاشته می‌شوند، پای در میدان می‌گذارد.
بر اساس همین تعریف و کارویژه است که سپاه در یک دهه گذشته، هادیان سیاسی را در بسیج سازمان داده و فرماندهان سپاه به صورت علنی از دخالت این نهاد در انتخابات دفاع می‌کنند. فرماندهان سپاه پس از انتخابات ریاست جمهوری در سال ۸۸ نیز از دخالت مستقیم خود در هدایت آرا به سمت محمود احمدی‌نژاد پرده برداشتند. سجاد صفار هرندی، فرمانده پیشین بسیج دانشجویی دانشگاه تهران و فرزند محمد حسن صفار هرندی، مشاور فرهنگی فرمانده سپاه، نیز سال گذشته پس از قهر ۱۱ روزه احمدی‌نژاد، پرده از سازماندهی آرا در پایگاه‌های بسیج در سراسر ایران برداشت و مدعی شد؛ اگر این شبکه سازی‌ها نبود، احمدی‌نژاد در انتخابات پیروز نمی‌شد.
انحراف احمدی‌نژاد
واقعیت این است که احمدی‌نژاد در سال‌های گذشته پاسخ حمایت‌های سپاه پاسداران را داده است. در کابینه نخست او، بسیاری از نظامیان به مقام وزیر و معاون وزیر رسیدند و فرماندهان سپاه در استان‌ها، اداره استانداری‌ها و فرمانداری‌ها را در اختیار گرفتند. او وزارت نفت را به عنوان یکی از اصلی‌ترین وزارت‌خانه‌های دولت به فرمانده پیشین قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء، از نهادهای اقتصادی وابسته به سپاه، سپرد و این قرارگاه به اصلی‌ترین شریک اقتصادی دولت تبدیل شد.
بودجه دولتی سپاه و نهادهای وابسته به آن نیز در دولت احمدی‌نژاد از رشد چشمگیری برخوردار شد. حسین طائب رئیس سازمان اطلاعات سپاه پاسدارن، پیش از این از افزایش ۲۰۰ درصدی بودجه بسیج در دوره احمدی‌نژاد خبر داده بود.
با همه این حمایت‌ها اما دو سال است که رابطه رئیس دولت و سپاه همچون گذشته گرم نیست. فرماندهان سپاه معتقدند که احمدی‌نژاد از مسیر اصلی منحرف شده و باید او را همچون استخوان لای زخم تحمل کرد تا چند ماه باقی مانده از دوران حضورش در راس قوه مجریه نیز بگذرد.
حمایت‌های احمدی‌نژاد از اسفندیار رحیم مشایی که در سال‌های گذشته با اظهارنظرهای "مسئله دار"، خشم بسیاری از شخصیت‌های مذهبی و نظامی در ایران را برانگیخته، سبب شده که حامیان پیشین او، از انحراف رئیس دولت خبر بدهند. هر چند که آن‌ها همواره تلاش کرده‌اند تا حساب احمدی‌نژاد را از اطرافیانش جدا کنند اما قهر ۱۱ روزه رئیس دولت در سال گذشته در ماجرای برکناری حیدر مصلحی، وزیر اطلاعات و حمایت او از مذاکره مستقیم ایران و امریکا شکاف میان رئیس دولت و حامیان سابق را عمیق‌تر کرده است. به گونه‌ای که علی سعیدی در همان گفت‌و‌گو با روزنامه اعتماد گفته است: «نمی‌دانم این کوفتی، ارتباط با آمریکا، چه هست که آقایان می‌خواهند مدالش را بر گردن خودشان بیندازند. من واقعا نمی‌دانم الان در ذهن احمدی‌نژاد چه می‌گذرد که بحث ارتباط با آمریکا را مطرح می‌کند.»
همین تغییر پیش‌بینی نشده در احمدی‌نژاد سبب شده است که سپاه پاسداران در فاصله شش ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری سال آینده، به دنبال راهکار اساسی باشد. راهکاری که به نظر می‌رسد با تغییر معاون سیاسی سپاه پاسدارن، اصلاح قانون انتخابات ریاست جمهوری و احزاب در مجلس آغاز شده باشد.
انحراف‌شناس در مقام معاون سیاسی سپاه
آن گونه که روابط عمومی سپاه پاسداران خبر داده است، رسول سنایی‌راد جایگزین علی اشرف نوری در مقام معاونت سیاسی سپاه پاسداران شده است. این در حالی است که علی اشرف نوری کمتر از یک سال پیش جایگزین یدالله جوانی در این مقام شده بود.
شبکه ایران که نقش وب سایت موازی روزنامه ایران را بر عهده دارد، در واکنش به این تغییر در معاونت سیاسی سپاه، او را از اصلی‌ترین مخالفان رئیس دولت در سپاه معرفی کرده و نوشته است: «به نظر می‌رسد که برکناری زودهنگام آقای نوری بی‌ارتباط با انتظارت آقای سعیدی از کارکرد معاونت سیاسی سپاه نباشد.» این وب سایت نزدیک به دولت، انتصاب سنایی‌راد در آستانه انتخابات را تامل برانگیز و قابل توجه دانسته است.
رسول سنایی‌راد در هنگام تبلیغات انتخابات مجلس نهم، به نامزدهای مورد حمایت و نزدیک به دولت حمله کرده و آن‌ها را حلقه‌های انحرافی وابسته به باندهای ثروت و قدرت خوانده بود. او پیش از این هم در مقاله‌ای که در هفته نامه صبح صادق، ارگان رسمی سپاه پاسداران منتشر شد، حلقه نزدیک به دولت را نو حجتیه‌ای خوانده بود. او این جریان را متهم به تضعیف ولی فقیه و فشار بر او برای مصادره نظام جمهوری اسلامی کرده و خواستار توقف مسامحه با این جریان انحرافی در درون دولت شده بود.
سنایی‌راد که بر اساس اطلاعات منتشر شده در وب سایت سپاه پاسداران ایران، دارای دکترای علوم سیاسی و درجه سرهنگی در سپاه پاسداران است، پیش از این به عنوان جانشین معاون سیاسی سپاه فعالیت کرده است.
او همچنین از نویسندگان ثابت هفته نامه صبح صادق و سایت بصیرت نیوز وابسته به سپاه پاسداران است که در نوشته‌هایش همواره اصلاح‌طلبان را مورد حمله قرار می‌دهد. سنایی‌راد چندی پیش در یادداشتی که برای وب سایت بصیرت نیوز نوشت؛ تنها راه حضور اصلاح‌طلبان در انتخابات را عذرخواهی آنان از رهبر جمهوری اسلامی و اعلام برائت از نامزدهای انتخابات سال ۸۸ اعلام کرد.
نقشه راه انتخابات
رهبر جمهوری اسلامی سال گذشته گفته بود که انتخابات نباید به دغدغه امنیتی نظام تبدیل شود. در همین راستا نهادهای امنیتی و نظارتی همه تلاش خود را برای برگزاری کم هزینه انتخابات مجلس به کار گرفتند و سال آینده، انتخابات ریاست جمهوری نیز باید به همین صورت برگزار شود تا رئیس دولتی مطیع و گوش به فرمان و قابل اعتماد به قدرت برسد.
به نظر می‌رسد این نقشه راهی است که سنایی‌راد باید در پیش بگیرد. اگر امکان حذف اصلاح‌طلبان و میانه‌رو‌ها به وسیله نهادهای نظارتی وجود دارد، حذف و از میدان به در کردن نامزد مورد حمایت دولت کم هزینه نخواهد بود. چرا که احمدی‌نژاد و تیم رسانه‌ای او نشان داده‌اند هر کجا که لازم ببیند از افشاگری و پرده دری هراسی ندارند و پای عالی‌ترین مقام نظام را نیز به میان می‌کشند. آن گونه که در فردای انتصاب سنایی‌راد حمله به او را در دستور کار قرار داده‌اند و در ماجرای سوال از رئیس دولت در نهایت با حکم حکومتی رهبر جمهوری اسلامی، پیروز از میدان خارج شدند. از همین رو می‌توان در شش ماه باقی مانده به انتخابات روزهای پرتنشی را میان سپاه و احمدی‌نژاد تصور کرد.