خشونت در خاورمیانه؛ برخورد تمدن ها یا بازی سیاسی؟
اعتراضات و حوادث خشونت آميزی که در پی انتشار فيلم توهين آميز به پيامبر اسلام روی داده و هنوز هم ادامه دارند باری ديگر ريشه يابی دلايل واکنش های خشونت آميز از سوی مسلمانان را مطرح کرده است.
« اوليويه روا» پژوهشگر فرانسوی که مقالات و کتابهای متعددی را در مورد جهان اسلام، خاورميانه و آسيای مرکزی نوشته است می گويد که زمينه ها و دلايل اصلی اين خشونت ها نه تقابل تمدنها بلکه سياست های منطقه ای و کشوری است.
فشرده ای از مصاحبه فرود بزهان، خبرنگار راديو اروپای آزاد/ راديو آزادی با « اوليويه روا » به اين شرح است.
چرا انتشار اين فيلم که حاوی مطالب توهين آميزی به پيامبر اسلام است چنين واکنش های خشونت آميزی را به دنبال آورد؟ آيا واکنش های تند مسلمانان، به نسبت پيروان اديان ديگر، دلايل سياسی، مذهبی و تاريخ دارد؟
مسئله اسلام نيست، مسئله اهداف و برنامه های سياسی است. هم اکنون در خاورميانه با يک مثلث روبرو هستيم که يک ضلع آن جنبش های موسوم به بهار عربی است، ضلع ديگر آن فعال شدن نيروهای سلفی و خشونت طلبان جهادی است و ضلع سوم آن هم نيروهای طرفدار حکومت اسلامی ايران هستند.
سلفی ها و طرفداران و دست نشانده های ايران از هر بهانه و فرصتی برای تحريک اعراب و مسلمانان عليه غرب بهره برداری می کنند. در عين حال به اين وسيله می کوشند هم جنبش های موسوم به بهار عربی را تضعيف کنند و هم بخش ميانه رو و محافظه کار سنی ها را به عقب برانند.
ما از يک سو يک ائتلاف حکومت های سنی و محافظه کار را داريم که شامل ترکيه ، عربستان ، مصر و کشورهای حوزه خليج فارس است که به شدت با دخالت های ايران در منطقه مبارزه می کند. و از طرف ديگر ايران و نيروهای هوادار آن را داريم که می کوشند از فضايی که تحت تاثير بهار عربی به وجود آمده برای تحريک مردم اين کشورها عليه حکومت هايشان بهره برداری کند.
بنابراين همه اين خشونت ها هيچ ربطی به برخورد و يا جنگ تمدن ها ندارد و در حقيقت سياست بازی محض است.
چرا آزادی بيان در قالب کتاب، هنر و يا فيلم هايی که زاويه انتقادی نسبت به اسلام دارند از سوی مسلمانان تحمل نمی شوند؟
اين به شرايط سياسی و حکومت هر کشور مشخص برمی گردد. به عنوان مثال چنين انتقاداتی در ترکيه امکان پذير است ولی در مصر مشکل آفرين خواهد بود. باز هم تاکيد می کنم که امری کاملا سياسی است. در کشورهايی که حکومت آن از سلفی ها هراس دارد و يا به دنبال جلب حمايت اين نيرو است مسلما در برابر چنين انتقاداتی واکنش بسيار سرسختانه خواهد بود. اما در کشورهای نسبتا دمکراتيک و يا حکومت هايی که از نظر اينگونه جناح بندها بيطرف هستند واکنش ها خفيف تر است.
معيار مهم درجه آزادی بيان در اين کشورها است. در حال حاضر در بسياری از کشورهای عربی يک نوع ائتلاف غيررسمی بين سنی ها محافظه کار و سلفی ها حاکم است و هيچيک از اين دو نيرو حاضر نيستند کوچکترين حدی از آزادی بيان را تحمل کنند. بنابراين مسئله مورد بحث با ميزان توسعه و دمکراتيزه شدن کشورهای مسلمان ارتباط دارد.
برخی از صاحبنظران می گويند واکنش های خشونت آميز نسبت به فيلم « معصوميت مسلمانان » در حقيقت نماد يک خشم و نفرت گسترده تر مسلمانان از غرب است. نارضايتی و يا خشم مسلمنان از غرب و به خصوص آمريکا در يک چنين حوادثی چه نقشی دارد؟
اين تظاهرات و اقدامات خشونت آميز توسط يک اقليت کوچک انجام شده است. به عنوان مثال سلفی هايی که درتونس اجتماع کردند دو هزار نفر بودند و يا آنهائيکه در پاريس جمع شدند کمتر از دويست نفر بودند.
مسئله صرفا و تماما سياسی است. اگر جهان اسلام واقعا با غرب دشمن بود قاعدتا بايد ميليونها نفر از مردم به خيابان ها می آمدند. بنابراين يکی از اهداف اين اقدامات خشونت آميز دامن زدن به اين توهم است که گويا همه مسلمانان با غرب دشمن هستند.
نقش گروههای تندرو و خشونت طلب در اين حوادث چه بوده؟ و آيا به نظر شما مسلمانان و جهان اسلام در واکنش به اين موضوعات جنجال برانگيز اختلاف نظر دارند؟
در اسلام امروزی و مسلمانان گرايشهای مختلفی وجود دارد ، از سلفی و محافظه کار گرفته تا جريانهای امروزی تر و آزادمنش. مسئله خود اسلام نيست، مسئله آن جهانبينی مشخص است که هر کدام از اين گرايش ها دارند.
به عنوان مثال امروزه سلفی ها فعال ترين جريان تندرو در کشورهای عرب هستند در صورتی که طی دو دهه گذشته اسلام گرايان سياسی نيروی بارز و اصلی بودند که اکنون پس از چند دهه اکثر آنها به روشهای قانونی تمايل پيدا کرده اند.
يکی از گره های جوامع مسلمان در حال حاضر موضع گيری همين اسلام گرايان سياسی ديروز است. آنها در صحنه اعتراضات يا بايد در مقابل سلفی ها بياستند و يا بايد با آنها ائتلاف کنند. در حال حاضر اسلام گرايان از انتخاب مشخص طفره می روند. به عنوان مثال در تونس هنوز دولت اسلام گرای اين کشور برخورد با سلفی ها را شروع نکرده است ولی در مصر شاهد بوديم که دولت تحت کنترل اخوان المسلمين ارتش را به جنگ گروههای جهادی که در صحرای سينا فعال بودند، فرستاد.
منبع:رادیو فردا
منبع:رادیو فردا