تولید گاز ایران در سال ۲۰۱۳؛ اظهارات متناقض مسئولان رسمی
توقف سرمایه‌گذاری‌های خارجی در صنایع بالادستی گاز (اکتشاف و تولید) و ترک ایران از سوی شرکت‌های معتبر نفت و گاز آمریکایی و اروپایی در نتیجه اعمال تحریم‌های یک‌جانبه، به‌ویژه از سال ۲۰۱۰ به این سو، افزایش تولید گاز طبیعی ایران را با مشکلات جدی روبه‌رو ساخته است.
با این وجود مسئولان رسمی با ارائه آمار و ارقام متناقض از افزایش سرمایه‌گذاری و افزایش تولید در آینده خبر می‌دهند.
ایران بر اساس آمار (سال ۲۰۱۱) با در اختیار داشتن ۱٫۰۴۶ تریلیون پای مکعب دومین ذخیره بزرگ گاز جهان را بعد از روسیه در اختیار دارد. این حجم معادل ۱۵ درصد کل ذخیره گاز طبیعی در جهان است.
بیش از ۷۰ درصد از منابع گاز ایران هنوز در جریان توسعه و بهره‌برداری قرار نگرفته است. منابع اصلی گاز ایران در پارس جنوبی، پارس شمالی و اطراف جزیره کیش، نار-کنگان و میدان‌های گلستان و فردوسی نهفته است.
تولید واقعی گاز ایران روزانه میان ۵۲۰ تا ۵۵۰ میلیون متر مکعب است. این حجم تولید به دلایل فنی و یا طبیعی تا میزان ۵۰ میلیون متر مکعب در روز نوسان دارد. ایران روزانه تا ۳۰ میلیون متر مکعب گاز به ترکیه صادر می‌کند و در همین حدود روزانه از ترکمنستان گاز طبیعی وارد می‌کند.
در حدود روزانه ۳ میلیون متر مکعب گاز برای صدور به ارمنستان در نظر گرفته شده و نیمی از این حجم گاز نیز بین ایران و نخجوان (جمهوری آذربایجان) گاز مبادله می‌شود. بر اساس این ارقام گاز در مجموع ۵۴ درصد از سبد انرژی مصرفی کشور را تامین می‌کند. ایران در عمل با داشتن دومین ذخیره بزرگ گاز جهان واردکننده خالص گاز طبیعی است.
اظهارات متناقض مسئولان
در بیست ماه مارس سال جاری حسن منتظر تربتی، مدیر خدمات پشتیبانی و تدارکات شرکت گاز ایران اعلام داشت که تولید روزانه گاز ایران ۵۵۰ میلیون متر مکعب در روز است. از آن تاریخ به بعد ایران از فعال ساختن فاز تازه‌ای از پارس جنوبی و یا آغاز بکار واحد شیرین‌سازی تازه خبر نداده است.
در نیمه سال جاری احمد قلعه‌بانی معاون وزارت نفت که پیشتر مدعی شده بود ۵۰ میلیارد دلار (معادل مجموع درآمدهای ارزی سال جاری دولت) سال گذشته در صنایع نفت و گاز سرمایه‌گذاری شده و میزان جذب سرمایه‌های سال جاری در صنعت نفت به ۱۸ میلیارد دلار می‌رسد (خبرگزاری مهر) در نیمه سال جاری اعلام داشت تولید روزانه گاز ایران ۵۸۰ میلیون متر مکعب است.
طی همان فرصت قلعه‌بانی اظهار داشت که در اوج مصرف، روزانه ۴۸۰ میلیون متر مکعب گاز در ایران سوخته شده که با توجه به تزریق روزانه ۶۰ میلیون متر مکعب گاز به چاه‌های کم‌فشار نفت، قبول ارقام تا حدودی قابل پذیرش بنظر می‌رسند.
طی آماری متفاوت جواد اوجی معاون دیگر وزارت نفت و مدیر عامل شرکت گاز در ابتدای ماه جاری اعلام داشت که تولید گاز ایران روزانه ۶۸۰ میلیون متر مکعب است –بدون دادن آمار واقعی از میزان تولید در هر میدان و ارائه آمار واقعی مصرف در هر بخش.
بر این اساس ایران سومین مصرف‌کننده و چهارمین تولیدکننده بزرگ گاز طبیعی در جهان به‌شمار می‌رود. مصرف سرانه گاز ایران ۱۰ تا ۱۸ برابر سرانه مصرف در کشور فوق صنعتی ژاپن، و ۱۰ برابر سرانه مصرف در اروپا است. میزان مجموع مصرف گاز ایران به تنهایی برابر مصرف مجموع در جامعه اروپا است.
رضا کسائی‌زاده مدیر عامل پیشین شرکت گاز بعد از برکناری از پست سابق در گفت‌وگویی با خبرگزاری فارس اعتراف کرد: «ایران فاقد استراتژی تولید و مصرف گاز است.»
از میان بردن سرمایه‌های ملی
قیمت گاز مصرفی در ایران برای یک هزار متر مکعب ۷۰ تومان و قیمت فروش آن به ترکیه با محاسبه ارز آزاد بیش از ۲۲۰۰ تومان است. قیمت گاز وارداتی ایران از ترکمنستان نیز بر اساس قیمت‌های آزاد ارز به ۱۵۰۰ تومان برای هر ۱۰۰۰ متر مکعب می‌رسد.
این ارقام حاکی از سوء سیاست تولید و مصرف سوخت‌ها هیدروکربوری و تشویق وضع موجود از سوی دولت است. ادامه وضع موجود ضمن افزودن بر میزان آلودگی‌های محیط زیست، سرمایه‌های ملی را نیز که می‌باید به مصرف تولید و افزایش قدرت اقتصادی کشور برسد از میان می‌برد.
دولت فرصت داشته که در طول ۱۵ سال گذشته با تدوین یک برنامه جامع، تولید و مصرف و صادرات گاز ایران را هدایت کند. با غفلت از این مهم، وزرای نفت و مسئولان زیردست آنها بخصوص طی ۶ سال گذشته که تحریم‌ها جدی‌تر شده‌اند، تنها به واکنش در قبال تحولات داخلی و خارجی بسنده کرده‌اند.
تغییر وضع موجود نیز به دلیل بار سیاسی آن اینک برای نظام قابل تحمل نیست. از این لحاظ تا آینده‌ای نامعلوم فرصت‌سوزی‌های جاری، تولید محدود و مصرف بی‌رویه گاز در ایران ادامه خواهد یافت.
آینده تولید
خروج چین از طرح‌های توسعه گاز ایران آخرین شانس جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در این بخش حیاتی اقتصاد ایران محسوب می‌شد. بر اساس آمار قابل تکیه و مستقل، تولید گاز ایران از سال ۲۰۰۹ تاکنون افزایش محسوسی نیافته و سرعت پیشرفت تمامی فازهای در دست توسعه در پارس جنوبی بسیار کند است.
به دلیل نداشتن سرمایه کافی و عدم دسترسی به خدمات فنی خارجی، طرح تولید گاز مایع (ال‌ان‌جی) بطور کامل متوقف شده و طرح‌های شیرین‌سازی (پالایش گار ترش) نیمه‌متوقف مانده‌اند.
طرح‌های توسعه فازهای ۱۱ تا ۲۸ نیز دوران خواب زمستانی را طولانی کرده‌اند، در حالی که توسعه کامل و راه‌اندازی هر یک از این فازها می‌توانست سالانه ۸ تا ۱۰ میلیارد دلار درآمدهای ارزی تازه ایجاد کند. درامد‌های ارزی ایران در صورت داشتن رفتار مناسب در جامعه جهانی می‌توانست از درآمدهای فروش نفت ایران به راحتی پیشی بگیرد.
آمار خیالی
جواد اوجی مسئول شرکت ملی گاز ایران مدعی است که در طول دو سال آینده تولید گاز ایران به ۱٫۴ میلیارد بشکه در روز می‌رسد. مفهوم این آمار رشد ۵۰ درصد تولید سالانه و دو برابر شدن تولید مجموع در ۲۴ ماه آینده است.
ایران می‌توانست و می‌باید ۴ سال پیش به این حجم تولید گاز روزانه دست می‌یافت. در چنین صورتی ایران می‌باید به عنوان شریک انرژی اروپا بخش بزرگی از گاز تولیدی را راهی قاره قدیم می‌کرد. لوله انتقال گاز به هند نیز که اینک به صدور ۳۰ میلیون متر مکعب در روز و تا مرز پاکستان محدود شده می‌توانست با ظرفیت اولیه ۱۵۰ میلیون متر مکعب در روز علاوه بر پاکستان و هند، نیازهای چین را نیز تامین کند. بعلاوه گاز مایع تولیدی ایران می‌توانست به کره جنوبی و ژاپن برسد.
ایران ثروتمند فقیری است که نیمی از منابع گازی آن در سال ۲۰۱۳، همچون سال پیش، در داخل از میان رفته و نیمه دیگر از سوی شریک همسایه (قطر) بهره‌برداری شده و به فروش خواهد رسید. ایران فقیرتر و همسایگان ثروتمندتر و قوی‌تر از پیش می‌شوند.