یک مثل معروف آمریکایی می گوید" یکبار فریبم دادی، لعنت بر تو، بار دوم فریبت را خوردم لعنت برمن!" این مثل یادآورموقعیت امروز دولت روحانی با امریکا ودیگر کشورهای غربی است. در دوران انتخابات ریاست جمهوری اخیر یکی از افتخارات روحانی این بود که ما اروپایی ها را فریب دادیم و در حالیکه با آن ها مذاکره می کردیم مشغول غنی سازی هم بودیم. این مطلب را آقای روحانی طی مبارزات انتخاباتی به عنوان یکی از سجایای اخلاق سیاسی خود مطرح کرد. آیا این بار هم وی در فکر همین حیله است؟

 

در سفر امسال آقای رییس جمهور به نیویورک از قرار گزارش آخرین شماره مجله اکونومیست، یکبار دیگر تیم روحانی – ظریف در صدد آن بوده و هستند که کلاه بزرگتری برای سر آقای اوباما ترتیب دهند. اکونومیست می نویسد چندین بار آقای روحانی در نطق خود در سازمان ملل و در مصاحبه هایش تکرار کرد که اگر مسأله هسته ای حل بشود " شکی نیست که روابط بین آمریکا و ایران به کلی متفاوت خواهد شد". او سپس می افزاید: " بسیارند موارد همکاری در آینده ( بین آمریکا و ایران)". این سخنان را در ارتباط با این ادعا مطرح کرده که ایران یگانه کشوردارای ثبات سیاسی در منطقه است. محتوای این پیام برای آمریکا روشن است: کمی در مورد مذاکرات هسته ای کوتاه بیایید آنوقت فواید بسیاری نصیبتان خواهد شد. برای تأکید هم می افزاید که دو ماه بیشتر وقت باقی نمانده است. اگر این آرزوی آقای روحانی برآورده می شد آنوقت ایشان به گروه ائتلاف علیه داعش می پیوست و دیگر از گوشه و کنار به این ائتلاف طعنه نمی زد. ولی معلوم نیست در چنین شرایطی تکلیف رابطه بشار اسد و جمهوری اسلامی چه خواهد شد. در واقع، نویسنده مقاله اکونومیست معتقد است که آقایان روحانی و ظریف در خیال خود این تصور را دارند که آمریکا امنیت منطقه خاورمیانه را می تواند به جمهوری اسلامی بسپارد و آن توافق بزرگ (grand bargain) اگر عملی شود آمریکا هم از مشکلات خاورمیانه و حمل این بار سنگین آسوده خواهد شد. این خواب و خیال زیبای تیم روحانی- ظریف یک اشکال اساسی دارد. آقای اوباما نخواهد توانست آن قرار و مداری را که مورد نظر جمهوری اسلامی است به کنگره، به مردم آمریکا و آقای نتانیاهو بقبولاند.

 

در واقع هیچ نشان و علامتی وجود ندارد که مذاکرات هسته ای با موفقیت انجام پذیرد. در حالیکه آمریکایی ها صحبت از به نصف رساندن نه هزارو پانصد سانتریفیوژ فعلی را عنوان می کنند و می خواهند برای بیست سال غنی سازی متوقف شود اقای خامنه ای صحبت از صدهزار سانتریفیوژ را مطرح کرده است. یکی از مشاوران پیشین کاخ سفید به نام گری سامور (Gary Samore) که از نزدیک در این مذاکرات بوده، معتقد است که توافقی حاصل نخواهد شد ولی این امکان وجود دارد که طرفین به یک قرارداد موقت برسند که در آن مثلا ساختار رآکتور اراک تغییر کند و کمتر پلتونیوم بسازد و در عوض اندکی از تحریم ها کاسته شود. با چنین توافقی خواهند توانست باز هم چند ماهی مذاکرات را به تعویق بیندازند.

 

یک مشکل اساسی دیگر این است که روحانی دست پیش گرفته و داعش را مخلوق کشورهای عرب خلیج برای مبارزه با بشاراسد معرفی میکند. در حالیکه آمریکایی ها برعکس معتقدند که ملامت متوجه ایران است که با زیاده روی در پشتیبانی از اسد و و زیاده روی شیعه ها در عراق و سوریه موجب پیدایش داعش به عنوان مدافع سنی ها شده است. استراتژی آمریکا در سوریه تقویت مخالفین اسد است و طی قانونی که اخیراً از سوی کنگره تصویب شده است آمریکا آماده آموزش پنج هزار نیروی جدید برای جنگ با اسّد شده است. آمریکا مشکل سوریه و وجود داعش را تا حدودی ناشی از زیاده روی های جمهوری اسلامی و ایران شیعه می داند. از همه ایرادها مهمتر اینکه نویسنده مقاله اکونومیست معتقد است تیم روحانی- ظریف ظرفیت و توانایی اثرگذاری روی سیاست خارجی ایران را ندارد و در تحلیل نهایی تابع و مطیع خامنه ای است و او نیز همچنان اسیر توهمات و بدبینی های عمیق خود نسبت به غرب و به ویژه آمریکاست. سفر روحانی به مسکو بلافاصله پس از بازگشت از آمریکا یکی دیگر از ترفندهای سیاسی او و وزیر خارجه اش تعبیر شده است که می خواهند با استفاده از اختلافات شدید میان آمریکا و روسیه بر سر مسأله اوکراین موضع خود را در برابر هر معامله ای با آمریکا قویتر نشان دهند. درچنین شرایطی، بعید به نظر میرسد استراتژی دیرینه "توافق بزرگ" راه بجائی ببرد.

 

سیاست خارجی درمسیربن بست

 

چگونه است که سیاست خارجی کشوری این چنین به بیراهه کشانده شده است؟ کشوری به عظمت و وسعت ایران چرا باید در جهان این چنین منزوی و تنهاباشد؟ چگونه میتوان با این گونه طرح های توطئه آمیز و ساده لوحانه منزلت جهانی از دست رفته ایران را باز یافت؟ مسائل اساسی کشور را فراموش کرده اند و مردم را با این نوع بندبازی های بی سر و ته سرگرم می کنند در حالیکه عقب افتاده ترین کشورهای جهان طی همین سه دهه گذشته خود را از ورطه فقر و عقب ماندگی نجات داده اند و کشور چین که در دوره مائو از فقیرترین کشورهای جهان بود امروز لاف دومین قدرت بزرگ اقتصادی جهان را می زند. این سه دهه ای که گذشت در تاریخ سیاسی و اقتصادی دنیا کم نظیر است. باز شدن بازارها، توسعه چشمگیر اقتصاد چین؛ هند، برزیل، اندونزی ودیگر کشورها همزمان با نجات بیش از یک میلیارد انسان از فقر و تنگدستی، همه و همه طی این سی و پنج سال غفلت و عقب ماندگی کشور ما انجام شده است. سیاست خارجی کشور به کسانی سپرده شده که حداکثر شعور آن ها در حد زنده کردن جنگ شیعه و سُنی است. منابع سرشار و درآمد های بیسابقه کشور طی دوران بعد از جنگ هشت ساله به جای سرمایه گذاری برای نسل های آینده کشوریا آن را دزدیده اند ویا صرف ماجراجوئی در منطقه از نوع حمایت ازحزب الله لبنان، حماس در غزه و رژیم اسد در سوریه شده است. طرح های ناتمام و فساد اقتصادی سپاه پاسداران باعث شده است که صنایع نفت و گاز کشور در این چنین شرایط اسفناک به هدر رود.

 

فشار روزمره زندگی و اوضاع آشفته منطقه که جمهوری اسلامی بیش از دیگران در ایجاد آن نقش داشته موجب آن شده است که نومیدی و یأس در جامعه درونمرزی حاکم شود و هر سال صد ها هزار جوان ایرانی یا راهی دیار بیگانه شوند و یا در درون کشور با اعتیاد و خمودگی به آنچه در پیرامون آن ها می گذرد بی اعتنا بمانند. چوبه های دار، زندان های مخوف رژیم، سانسور و سرکوب، تحمیل حجاب اجباری به زنان، اشغال امنیتی دانشگاه ها همه و همه علائم قدرت نیستند بلکه نشانه های ضعف و تزلزل نظامی است که بقایش آینده وموجودیت کشور را تهدید میکند.
منبع