اشتباهاتی در این حد و اندازه قطعا نابخشودنی هستند و حتی جا دارد که محاکمه ای برای عاملان بروز این اشتباه ترتیب داد تا بلکه در سایه آن راه بروز اشتباهاتی از این دست برای آینده بسته شود اما از این اشتباه بزرگ تر آنجاست که اشتباه را ببینیم و اثراتش را درک کنیم اما در صدد انکارش برآییم!

به گزارش «تابناک»، چندی پیش در مطلبی با عنوان «کار بلندترین سدخاکی کشور به کمیته بحران و طرح های عجیب رسید!» به مشکلاتی پرداختیم که سد گتوند بدان‌ها مبتلاست و مسئولان را بر آن داشته که برای رفع و رجوعشان دست به دامان طرح های عجیب و غریب و آزموده نشده بروند. مطلبی که با جوابیه بلند بالا و مفصل شرکت «آب نیرو» واکنش گرفت و به نوعی تکذیب شد ولی حالا سخنان یکی از دولت مردان ثابت می‌کند که نگرانی هایمان درباره بلندترین سد خاکی کشور کاملا درست بوده است.

آن گونه که شرکت آب نیرو (شرکت «توسعه منابع آب و نیروی ایران» که به اختصار «آب نیرو» نامیده می‌شود و بزرگترین کارفرمای سد و نیروگاه های آبی در کشور و سازنده گتوند و امثال آن است) در جوابیه خود آورده بود، ساخت این سد نعمتی بوده که به مردم عرضه شده و همه آنچه درباره تاثیر شوری آب کارون در اثر احداث این سد می‌گویند، اشتباه و به دور از حقیقت است و حتی «کارشناسان بی طرف اذعان دارند که اگر سد گتوند نبود، امروز افت کیفیت آب کارون شدیدتر از وضعیت فعلی و موضوع روز رسانه ها بود»!

جوابیه ای که در بخشی از آن به راهکارهای اندیشیده شده توسط طراحان سد برای مقابله با انحلال نمک های سازند گچساران در آب کارون، آن هم پیش از آبگیری سد اشاره شده تا به این شیوه به عموم اعلام شود که طرح انتقال آب شور پشت این سد به خلیج، نه یک شایعه عجیب و غریب که راهکاری علمی است که شرکت آب نیرو در راستای «موضوع کیفیت آب با به کارگیری تمام ظرفیت کارشناسی موجود در کشور بررسی و ارائه داده تا بهره برداری از این سرمایه ملی به بهترین شکل به انجام برسد.»

اما این ادعاها در حالی مطرح می‌شود که دکتر عیسی کلانتری، وزیر اسبق کشاورزی و مشاور معاون اول رئیس جمهور در امور آب، کشاورزی و محیط زیست به تازگی سخنانی درباره این سد بیان کرده که علاوه بر نقض ادعاهای شرکت آب نیرو، نگرانی ها درباره این سازه عظیم و گران قیمت را دو چندان می‌کند. بخش هایی از سخنان کلانتری که دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز هست را بخوانید تا با تناقضات فراوان ماجرا آشنا شوید:

* سدسازی با عنوان خدمت یا انتقال آب یا ایجاد پمپاژها، با نا آگاهی یا حماقت کشور را به روزی انداخته که امروز سرزمین در حال خشک شدن است؛ به عنوان مثال، در سال ۱۳۵۰ سد گتوند را آمریکایی‌ها مطالعه کرده بودند، محل سد ۱۴ و نیم کیلومتر بالاتر از این مکان بود. سال ۷۷ وزارت نیرو آمد و به همراه پیمانکار گفتند آمریکایی‌های خائن سد را ۱۴ و نیم کیلومتر پایین‌تر نیاوردند که مخزن سد از ۲/۲ میلیارد متر مکعب به ۷/۴ میلیارد برسد.

* مهندس مشاور که وابسته به وزارت نیرو بود در پاسخ به اعتراض به اینکه اینجا گنبدهای نمکی هست، گفت که ما با کشیدن پتوی رسی روی گنبدهای نمکی این را جبران می‌کنیم و ۱۳۰ میلیارد تومان هم همزمان با احداث سد روی گنبدهای نمکی پتوی رسی کشیدند اما با اولین آبگیری از سد شهید عباس‌پور به سد گتوند تمام این پتوها از بین رفت.

* جالب است بدانید الان آبی که از سد شهید عباس‌پور با ای.سی [EC درجه شوری آب] ۵۵۰ وارد سد گتوند می‌شود، ۷۰۰ میلیون مترمکعب آن با متوسط ای. سی ۱۲۰ هزار یعنی ۳ برابر غلظت نمک آب دریا نزدیک اشباع است. آبی که از بالا از ارتفاع ۸۵ متری از دریچه خارج می‌شود، بر اساس آخرین آماری که گرفتم، ۱۶۹۰ EC بود، یعنی بیش از سه برابر شورتر از آب کارون.

* ۳۶۰۰ میلیارد تومان برای این سد پول خرج کردیم در حالی که هر سال به خاطر این سد ۹ و نیم تن نمک به اراضی خوزستان اضافه می‌شود.

* نمک‌هایی که زیر سد هست نزدیک ۷۰۰ میلیون تن است و پایداری خود سد را هم به خطر انداخته به طوری که دو سال قبل نزدیک عید، تمام لشکرهای سپاه و ارتش آماده‌باش بودند چراکه احتمال سرنگونی سد را می‌دادند.

* تابستان ۹۰، زمانی که احمدی نژاد می‌خواست این سد را افتتاح کند، این را خدمت ایشان گفتم، اما گفتند اشتباه جا به جا شدن سد در زمان دولت خاتمی اتفاق افتاده است. گفتم این اشتباه اول بود که تمام شده؛ اشتباه دوم را شما انجام ندهید. به عنوان دفاع از کشاورزان، آب‌گیری نکنید؛ آب شیرین را شور نکنید.

* جالب است حالا می‌گویند از زیر سد دو تا لوله برای نمک‌ها می‌گذاریم و در حالی که هنوز هیچ تصمیمی گرفته نشده، پیمانکار لوله‌هایش را هم خریده و مستقر کرده که از زیر سد آب شور را ۲۷۰ کیلومتر به خلیج فارس ببرد. در حالی که ۲۲۰۰ میلیارد تومان هزینه اش می‌شود و تحقیقات نشان می‌دهد موفق نیست.

کلانتری در حالی این سخنان را مطرح و دست آخر از کتمان اطلاعات از عموم گلایه می‌کند که اگر به جوابیه آب نیرو مراجعه کنیم، درخواهیم یافت به باور کارفرمای سد گتوند، علت شوری آب کارون بعد از این سد، «کاهش چشمگیر آورد رودخانه» بیان شده نه مشکلاتی مانند تغییر محل احداث سد که دریاچه آن را در مجاورت یک سازند مشهور نمکی قرار داده است!

دردناک تر آنجاست که می‌بینیم هنوز راهکاری برای اصلاح شوری آب کارون بر اثر احداث این سد، جز راهکارهای عجیب مطرح شده وجود ندارد. یعنی همان لوله کشی آب شور به خلیج یا ساخت حوضچه های نمک زدایی یا راهکارهای امتحان نشده دیگری از این دست که معلوم نیست جز هزینه تراشی و تعلل در مقابله سریع با آثار استفاده از آب شور در پایین دست سد، اثر دیگری هم داشته باشند!

گویی راهکار مسئولان برای جبران اشتباه اول (یعنی جابجایی محل احداث سد) و اشتباه دوم (یعنی آبگیری سد در مجاورت معادن نمک)، اشتباه سومی مثل ساخت دوباره چرخ است وگرنه روش لوله گذاری چند صد کیلومتری یا ساخت حوضچه های نمک زدایی برای میلیون ها متر مکعب آب شور را پیشنهاد نداده و برای اجرایش لوله نمی‌خریدند!