استاد دانشگاه تهران: ندانسته یک پسوند عربی به ریزگردها نچسبانید تا بتوانیم از زیر بارمسئولیت‌ها شانه خالی کنیم
بخشی از تالاب هورالعظیم توسط وزارت نفت برای حفاری خشک شده است. در نتیجه با کوچکترین طوفان و بادی، ریزگردها اتفاق می‌افتد و تمام استان‌های جنوبی را دربرمی گیرد و به آذربایجان و زنجان هم می‌رسد.
هدهد نیوز: برخلاف اظهار نظرهای غیر علمی مسئولین ایرانی در داخل وگزارشهای مغرضانه وعرب ستیز بعضی از روزنامه نگاران فارس در خارج، منشاء طوفان های گرد وغبار اخیر در داخل ایران است وربطی به کشورهای همسایه عرب ندارد. این پدیده شوم وخطرناک در نتیجه سد بندیهای غیر انسانی وسیاستهای آبی غیر منصفانه تهران واستانهای فارس نشین نظیر اصفهان یزد وکرمان است که منجر به خشکی صدها هزار کیلومتر مربع از تالاب بزرگ وبین المللی همرز با عراق یعنی هور الحویزه و فلاحیه(شادگان) شد.
ریزگردها از کجا می آیند؟
دکتر حسین آخانی، پژوهشگر و استاد دانشگاه تهران: معضل ریزگردها وقتی حل می‌شود که ریشه آنها خشکیده شود. با‌وجود همه وعده‌ها تا به امروز هیچ اقدامی برای حل این معضل نشده است. فکر نکنید که با تشکیل کمیته مبارزه با ریزگردها، ریزگردها درمان می‌شود. ما پیش از هرچیزی باید بدانیم که ریزگردها از کجا می‌آیند؟ یک پسوند عربی به آنها نچسبانید تا بتوانیم از زیر بارمسئولیت‌ها شانه خالی کنیم.
باید پذیرفت که منشأ ریزگردها دور نیست. منشأ آنها را باید شوره زارهای تالاب‌های استان خوزستان و جنوب عراق جست. نگارنده یک مطالعه میدانی روی ریزگردهای خوزستان انجام داد که این مطالعه میکرو الکترونی نشان می‌دهد که منشأ این ریزگردها، تالابی است. این ریزگردها عمدتاً از تالاب‌های خشک شده جنوب غربی ایران و جنوب عراق بلند می‌شود، بیش از هرجایی هم هور العظیم دخیل است. آب هورالعظیم از رودخانه‌های دجله، فرات و کرخه تأمین می‌شود. اما به دلیل سدهای زیادی که در ایران، ترکیه، عراق و سوریه روی این رودخانه‌ها زده شده، عملاً آب کافی به تالابی که بین 550 تا 700 هکتار وسعت دارد نمی رسد.
از سوی دیگر بخشی از تالاب هورالعظیم توسط وزارت نفت برای حفاری خشک شده است. در نتیجه با کوچکترین طوفان و بادی، ریزگردها اتفاق می‌افتد و تمام استان‌های جنوبی را دربرمی گیرد و به آذربایجان و زنجان هم می‌رسد.
راه چاره چیست؟ بارها گفته‌ایم و متأسفانه هیچ کس هم به آن توجه نمی‌کند که کشور ظرفیت ساخت این همه سد را نداشت و سدهای ساخته شده، باعث خشک شدن دشت خوزستان و ایجاد ریزگرد شده است. بنابراین اگر بخواهیم برای ریزگردها راه چاره قطعی بیابیم تنها راه این است که سدها را برداریم. به نظر بنده هیچ راه دیگری هم وجود ندارد.
برخی پیشنهاد می‌دهند که گیاه بکاریم. من به عنوان یک گیاه شناس می‌گویم که هیچ گیاهی بدون آب از خاک بیرون نمی‌آید. گیاه فتوسنتز می‌کند. فرمول فتوسنتز هم می‌شود آب به علاوه دی اکسیدکربن. ما در جنوب مشکل دی اکسید کربن نداریم اما اگر آب نباشد هیچ گیاهی رویش نخواهد کرد. این آب هم جایی نیست جز پشت سدها.
نکته مهم دیگری هم که باید به آن توجه کرد، به هم خوردن توازن هیدرولوژیکی یا آبی زاگرس است که باعث شده تا پوشش گیاهی منطقه هم تحت تنش شدیدی قرار بگیرد. جنگل‌های بلوط زاگرس در اثر تنش آبی که دارند خشک می‌شوند. علت اصلی خشک شدن این جنگل‌ها هم چیزی نیست جز ساخت بی‌رویه سدها در مناطق مختلف زاگرس.
ریزگردها که از پشت سدها بلند می‌شوند :
از سوی دیگر وزارت نیرو حاضر نیست هیچ سدی را به روی دشت‌ها ودریاچه‌ها باز کند. حتی تلاش‌ها در ارومیه هم نتیجه بخش نبوده و وزارت نیرو بعد از سال‌ها، کمی آب به این حوزه داده است. مشکل اینجاست که آب‌ها پشت سدها جمع شده و برای آنها راه مصرف تراشیده شده است.
حالا اگر وزارت نیرو بخواهد آب را به روی دشت ها، تالاب‌ها و رودخانه‌ها باز کند باید پاسخگو باشد.
البته یک مسأله دیگر هم وجود دارد. اگر سدها شکسته شود دیگر سدسازان توجیهی برای ساخت سد جدید ندارند و همین مسأله هم باعث شده تا در مقابل رها‌سازی آب پشت سدها به روی دشت‌ها، مقاومت کنند.
مسأله آب‌های مرزی هم یکی دیگر از علل ریزگردها است؛ آبی که کشورها سعی می‌کنند تا آن را داخل کشور خود نگه‌دارند.
از یک سو افغانستان حقابه هیرمند را نمی‌دهد در نتیجه هامون خشک می‌شود و ریزگردهایش به جان مردم می‌افتد از سوی دیگر هم ما روی آب‌های مرزی سد می‌بندیم تا از مرز خارج نشود که باعث می‌شود تا ریزگردهای عراق به سمت کشور هجوم بیاورند! 60 درصد آب هورالعظیم از داخل ایران تأمین می‌شود، بنابراین مسئولیت ایران در زمینه ایجاد این ریزگردها از سایر کشورهای همسایه بیشتر است. از سوی دیگر خسارت بیشتری هم به ایران وارد می‌شود. از سوی دیگر ریزگردها آنقدر که ایران را تهدید می‌کند برای مثال سوریه یا ترکیه را تهدید نمی‌کند! خشک شدن دشت خوزستان نتیجه سدسازی‌های بسیار زیاد در کشور است. علاوه بر هورالعظیم یکی از دلایل ریزگردها خشک شدن تالاب شادگان است. لااقل آب سدها را به روی تالاب شادگان باز کنیم!.
ریزگردها از کجا می آیند؟
دکتر حسین آخانی، پژوهشگر و استاد دانشگاه تهران: معضل ریزگردها وقتی حل می‌شود که ریشه آنها خشکیده شود. با‌وجود همه وعده‌ها تا به امروز هیچ اقدامی برای حل این معضل نشده است. فکر نکنید که با تشکیل کمیته مبارزه با ریزگردها، ریزگردها درمان می‌شود. ما پیش از هرچیزی باید بدانیم که ریزگردها از کجا می‌آیند؟ یک پسوند عربی به آنها نچسبانید تا بتوانیم از زیر بارمسئولیت‌ها شانه خالی کنیم.
باید پذیرفت که منشأ ریزگردها دور نیست. منشأ آنها را باید شوره زارهای تالاب‌های استان خوزستان و جنوب عراق جست. نگارنده یک مطالعه میدانی روی ریزگردهای خوزستان انجام داد که این مطالعه میکرو الکترونی نشان می‌دهد که منشأ این ریزگردها، تالابی است. این ریزگردها عمدتاً از تالاب‌های خشک شده جنوب غربی ایران و جنوب عراق بلند می‌شود، بیش از هرجایی هم هور العظیم دخیل است. آب هورالعظیم از رودخانه‌های دجله، فرات و کرخه تأمین می‌شود. اما به دلیل سدهای زیادی که در ایران، ترکیه، عراق و سوریه روی این رودخانه‌ها زده شده، عملاً آب کافی به تالابی که بین 550 تا 700 هکتار وسعت دارد نمی رسد.
از سوی دیگر بخشی از تالاب هورالعظیم توسط وزارت نفت برای حفاری خشک شده است. در نتیجه با کوچکترین طوفان و بادی، ریزگردها اتفاق می‌افتد و تمام استان‌های جنوبی را دربرمی گیرد و به آذربایجان و زنجان هم می‌رسد.
راه چاره چیست؟ بارها گفته‌ایم و متأسفانه هیچ کس هم به آن توجه نمی‌کند که کشور ظرفیت ساخت این همه سد را نداشت و سدهای ساخته شده، باعث خشک شدن دشت خوزستان و ایجاد ریزگرد شده است. بنابراین اگر بخواهیم برای ریزگردها راه چاره قطعی بیابیم تنها راه این است که سدها را برداریم. به نظر بنده هیچ راه دیگری هم وجود ندارد.
برخی پیشنهاد می‌دهند که گیاه بکاریم. من به عنوان یک گیاه شناس می‌گویم که هیچ گیاهی بدون آب از خاک بیرون نمی‌آید. گیاه فتوسنتز می‌کند. فرمول فتوسنتز هم می‌شود آب به علاوه دی اکسیدکربن. ما در جنوب مشکل دی اکسید کربن نداریم اما اگر آب نباشد هیچ گیاهی رویش نخواهد کرد. این آب هم جایی نیست جز پشت سدها.
نکته مهم دیگری هم که باید به آن توجه کرد، به هم خوردن توازن هیدرولوژیکی یا آبی زاگرس است که باعث شده تا پوشش گیاهی منطقه هم تحت تنش شدیدی قرار بگیرد. جنگل‌های بلوط زاگرس در اثر تنش آبی که دارند خشک می‌شوند. علت اصلی خشک شدن این جنگل‌ها هم چیزی نیست جز ساخت بی‌رویه سدها در مناطق مختلف زاگرس.
ریزگردها که از پشت سدها بلند می‌شوند :
از سوی دیگر وزارت نیرو حاضر نیست هیچ سدی را به روی دشت‌ها ودریاچه‌ها باز کند. حتی تلاش‌ها در ارومیه هم نتیجه بخش نبوده و وزارت نیرو بعد از سال‌ها، کمی آب به این حوزه داده است. مشکل اینجاست که آب‌ها پشت سدها جمع شده و برای آنها راه مصرف تراشیده شده است.
حالا اگر وزارت نیرو بخواهد آب را به روی دشت ها، تالاب‌ها و رودخانه‌ها باز کند باید پاسخگو باشد.
البته یک مسأله دیگر هم وجود دارد. اگر سدها شکسته شود دیگر سدسازان توجیهی برای ساخت سد جدید ندارند و همین مسأله هم باعث شده تا در مقابل رها‌سازی آب پشت سدها به روی دشت‌ها، مقاومت کنند.
مسأله آب‌های مرزی هم یکی دیگر از علل ریزگردها است؛ آبی که کشورها سعی می‌کنند تا آن را داخل کشور خود نگه‌دارند.
از یک سو افغانستان حقابه هیرمند را نمی‌دهد در نتیجه هامون خشک می‌شود و ریزگردهایش به جان مردم می‌افتد از سوی دیگر هم ما روی آب‌های مرزی سد می‌بندیم تا از مرز خارج نشود که باعث می‌شود تا ریزگردهای عراق به سمت کشور هجوم بیاورند! 60 درصد آب هورالعظیم از داخل ایران تأمین می‌شود، بنابراین مسئولیت ایران در زمینه ایجاد این ریزگردها از سایر کشورهای همسایه بیشتر است. از سوی دیگر خسارت بیشتری هم به ایران وارد می‌شود. از سوی دیگر ریزگردها آنقدر که ایران را تهدید می‌کند برای مثال سوریه یا ترکیه را تهدید نمی‌کند! خشک شدن دشت خوزستان نتیجه سدسازی‌های بسیار زیاد در کشور است. علاوه بر هورالعظیم یکی از دلایل ریزگردها خشک شدن تالاب شادگان است. لااقل آب سدها را به روی تالاب شادگان باز کنیم!.
بحران گرد و غبار در خوزستان؛ وزیر بهداشت به اهواز رفت
رادیو فردا- با تداوم آلودگی هوا در شهر اهواز و افزایش شمار بیماران تنفسی اورژانسی در این شهر، حسن هاشمی، وزیر بهداشت ایران سه‌شنبه شب، ۲۱ بهمن عازم مرکز استان خوزستان شد.با تداوم آلودگی هوا در شهر اهواز و افزایش شمار بیماران تنفسی اورژانسی در این شهر، حسن هاشمی، وزیر بهداشت ایران سه‌شنبه شب، ۲۱ بهمن عازم مرکز استان خوزستان شد.
خبرگزاری مهر اظهارات آقای هاشمی به هنگام بازدید از یکی از بیمارستان‌های اهواز را بازتاب داده است که تاکید می‌کند دولت ایران «مصمم است پدیده مخرب گرد و غبار خوزستان را در سریع‌ترین زمان ممکن شناسایی و نسبت به حل آن اقدام کند».
به گفته وزیر بهداشت ایران، قرار است در اولین نشست هیئت دولت، تصمیمات ویژه‌ای برای حل مشکل پدیده گرد و غبار خوزستان اتخاذ شود و او نیز ماموریت دارد «گزارشی دقیق به هیئت دولت ارائه کند تا مبنای تصمیم‌گیری آنها برای حل مشکل گرد و غبار قرار گیرد».
استان خوزستان و شهری مانند اهواز در روزهای اخیر زیر گرد و غبار سنگینی فرو رفته‌اند که تنفس را برای ساکنان آن دشوار ساخته است.
بر اساس آمار ریاست ستاد بحران استان خوزستان، تنها در روز سه‌شنبه ۲۳۰ نفر در این استان به دلیل عوارض ناشی از گرد و غبار در مراکز درمانی و اورژانس بستری شده‌اند که از میان آنها ۶ نفر تحت نظارت ویژه قرار دارند.
تجمع اعتراضی از روز دوشنبه در اهواز شکل گرفته و معترضان شعارهايی از جمله «آب و نفت را برديد، فقط گردو خاک برايمان ماند» و «هوای پاک حق مسلم ماست» سردادند.
بر اساس گزارش سازمان محیط زیست ایران، میزان آلایندگی هوا در برخی نقاط استان خوزستان از ۶۶ برابر حد استاندارد تجاوز کرده است. تصاویری هم که از خوزستان و شهر اهواز منتشر شده است نشان می‌دهد هوا به شدت تیره و تار شده به طوری که مشاهده اجسامی که حتی در فاصله چند متری قرار دارند دشوار است.
در این حال که گمانه‌زنی‌های مختلفی درباره علل این پدیده و راهکارهای ممکن برای غلبه بر آن در رسانه‌ها مطرح می‌شود، استاندار خوزستان گفته است که راهکار مالچ‌پاشی نمی‌تواند فایده‌بخش باشد.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران، ایسنا، عبدالحسن مقتدایی شامگاه سه‌شنبه در جلسه ستاد بحران استان خوزستان اظهار داشت: «مالچ‌پاشی راهکار حل معضل گرد و غبار در خوزستان نیست، زیرا گرد و غبار در این استان به صورت ماسه‌ای نیست و مالچ‌پاشی نیز تنها مختص اراضی شنی و ماسه‌ای است. البته می‌توان از این روش برای بخش محدودی از استان استفاده کرد.»
به گفته وی، «پدیده گرد و غبار با منشاء داخلی در حد فاصل شهرهای ماهشهر- هندیجان و اهواز رخ می‌دهد و از آنجا که تنها شرکت ملی نفت در این منطقه فعال است، این شرکت موظف است با ایجاد پوشش گیاهی خاص از منطقه محافظت کند».
بر اساس آمار ریاست ستاد بحران استان خوزستان، تنها در روز سه‌شنبه ۲۳۰ نفر در این استان به دلیل عوارض ناشی از گرد و غبار در مراکز درمانی و اورژانس بستری شده‌اند که از میان آنها ۶ نفر تحت نظارت ویژه قرار دارند.
هاشم بالدی، مدیرکل ستاد بحران استان خوزستان گفته است که احتمالا تا پنج‌شنبه این هفته آلودگی هوا در استان خوزستان تدوام داشته باشد و از این رو تمام سازمان‌های ذیربط در حالت آماده‌باش به‌سرمی‌برند.
روز سه‌شنبه مدارس اهواز و ۱۲ شهر دیگر استان خوزستان به خاطر این شرایط تعطیل بود.
