مهمانخانه ای از بوریا و نی
«معدان» یا مردمانی که در هور زندگی می‌کردند با استفاده از هر آن چیزی که در اطراف بود مکان‌هایی را برای خود می‌ساختند. «چباشه»، «صریفه»، «صوباط»، «بیت گصب» و «مضیف» مکان‌هایی هستند که هریک کاربردی خاص دارد
«معدان» یا مردمانی که در هور زندگی می‌کردند با استفاده از هر آن چیزی که در اطراف بود مکان‌هایی را برای خود می‌ساختند. «چباشه»، «صریفه»، «صوباط»، «بیت گصب» و «مضیف» مکان‌هایی هستند که هریک کاربردی خاص دارد و همگی حاصل بافتن گیاهی به نام «قصب» یا همان «نی» هستند. «هورالعظیم» تنها جایی است که مردم «دست میسان» قصب‌های مورد نظر خودشان را انتخاب می‌کنند و می‌برند.
داستان‌های سیر و سفر آن‌ها میان نیزارهای قامت کشیده و بلند شبیه معماهای اساطیر «سومری» میان خطوط کتاب‌های تاریخی میسان است. درون همان کتاب‌های تاریخی می‌توان ریشه‌های‌بسیاری از این نوع بافتن را رصد کرد. چنین بافتن‌هایی را می توان در سنگ نبشته‌های باستانی سومری در هزاره پنجم قبل از میلاد و درون معماری شهر باستانی «خفاژه» که در هزاره چهارم قبل از میلاد بنا شده است، مطالعه و لمس کرد.
سازه مضیف و دانش آن در سال ۹۰ در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسید. این نوع بنا که بزرگان «معدان» یا ساکنان «اهوار» (تالاب‌ها) در آن سکنی می‌گزیدند، از «بردی» (یکی از انواع گیاهانی است که در هور رشد می‌کند) و قصب در مراحل بسیار پیچیده و طاقت فرسا ساخته می‌شود.
«زایر مطر» یکی از ریش سفیدان سوسنگرد که به بافت بوریا مشغول‌است در مورد افرادی که به این کار مشغول بوده اند، می‌گوید: این کار را افراد خاصی که این هنر را از اجدادشان به ارث برده‌اند و آن را به فرزندانشان آموزش داده‌اند، انجام می‌دهند. این هنر تا کنون میان مردم دشت آزادگان و شادگان موجود است، اما این آیین و فنون آن به مرور در حال فراموشی هستند.
«مله مطرود» یکی دیگر از همراهان زایر مطر با بیان نحوه عمل و هنرنمایی بافندگان بوریا برای مضیف و چگونگی انتخاب قصب‌ها و بردی، اظهار می‌کند: آن‌ها سعی می‌کنند به گونه‌ای عمل کنند تا هنر‌ها و فنون خود را در ساخت این سازه به نمایش گذارند. آن‌ها ابتدا به عمیق‌ترین نقطه‌های هور سفر و بلند‌ترین نی‌ها را انتخاب می‌کنند. نی‌ها ویژگی‌های خاصی دارند از جمله آن ویژگی‌ها این است که نی باید باریک و انعطاف پذیر باشد تا بتوانند به راحتی آن را به حالت هلالی در آورند.
شیوه و روش چاله کندن
«گاطع» که خود مسئول چاله کندن برای ساخت مضیف بود در شیوه و روش چاله کندن برای مضیف می‌گوید: نی‌های جمع آوری شده را در کنار صد‌ها نی دیگر قرار می‌دهند تا جزئی به نام «شبّه» که شبیه به یک پایه است را تشکیل دهند. زمین را به شکل منحنی به سوی قسمت مرکزی مضیف حفر می‌کنند‌تا بعد‌ها به راحتی شبه‌ها حالت هلالی به خود بگیرند. در‌مقابل شبه دیگری را قرار می‌دهند و آن‌ها را از قسمت بالا به یکدیگر می‌رسانند و با استفاده از طناب یا بردی و نی به هم وصل می‌کنند.
زایر مطر ادامه می‌دهد و می‌گوید: هر قوس یا هلال از یکدیگربا مسافتی به اندازه تقریبی دو متر فاصله دارند. هر اندازه که این هلال‌ها بیشتر شوند مضیف هم بزرگ‌تر می‌شود. معمولا تعداد هلال‌ها فرد است.
ورودی مضیف از قصب‌هاست. آن‌ها به شکل‌های مختلف و زیبایی نی‌ها را به هم دیگر می‌بافند و هنرنمایی خود را در همان ورودی یا «واجهه» نشان می‌دهند. برای سقف مضیف هم از بوریا که خود نیز از قصب ساخته شده است، استفاده می‌کنند. اما قبل از آن با استفاده از نی‌های نرم عمود‌های افقی را به شبه‌ها می‌بندند و آن‌ها را «اهطار» می‌گویند.
مله مطرود در ادامه مراحل ساخت مضیف اضافه می‌کند: سقف را به وسیله بوریا می‌پوشانیم، بوریا‌ها را از زمین با فاصله حدود یک و نیم الی 2 متری قرار می‌دهیم. این فاصله برای تهویه است. معمولا این فواصل را با استفاده از بردی و نی به صورت مشبک می‌بافیم. در فصل زمستان این فاصله‌ها را با استفاده از بردی به طور محکم می‌پوشانند.
مهمان نوازی در مضیف
مدیر گروه فرهنگی و هنری میسان اما در مورد مهمان نوازی در مضیف سخن می‌گوید: وجود مضیف و مهمان‌نوازی آن نشانه‌های بسیاری دارد که هاون کوبیدن یکی از آن‌ها است. کوبیدن هاون در مضیف نشانه آمادگی برای استقبال مهمانان است. دانه‌های تافته شده قهوه را داخل هاون قرار می‌دهند و لحن‌های خاصی را برای کوبیدن ادا می‌کنند. گویی کوبیدن هاون را مثل لحن‌های یک سمفونی حفظ می کنند و امروز آن را می‌نوازند. «باسم حمادی» یکی از نشانه‌های مهمان نوازی در مضیف را سقف آن اشاره می‌کند و می‌گوید: مهمانان که وارد می‌شدند ابتدا به سقف و محل «موگد» (محل آتش) آن نگاه می‌کردند. هر مضیفی که سقف آن تیره شده است نشانه این است که آن مضیف صاحب ضیافت و مهمانان بسیاری است.
نامگذاری و دلیل آن
«میترا غرباوی» فعال حوزه صنایع دستی و دوستدار میراث فرهنگی در مورد نامگذاری و دلیل آن می‌گوید: از این سازه زیبا‌برای بسیاری از مراسم همچون حل و فصل مشکلات، تبادل آرا و نظرات، مشاعره و استقبال از مهمانان استفاده می کنند و آن را مکانی متعلق به مهمان می دانند برای همین نام آن را بر وزن «ضیف» (مهمان) گذاشتند و آن را مضیف گفتند.
«میلاد عبیاتی» فعال و دوستدار میراث فرهنگی هم درباره چگونگی اصول و اساس‌های مهمانداری در مضیف اظهار می‌کند: برای مضیف آداب و رسوم خاصی است، از جمله آن‌ها ورود به آن است. به دلیل اینکه ارتفاع در ورودی کم است هر فردی که می‌خواهد وارد مضیف شود مجبور است سر خود را خم کند و این نشانه احترام به مضیف و حاضران در جمع است. دیگر اینکه سلام و تحیت آن از سمت راست شروع و به سمت چپ منتهی می‌شود. این موضوع در قهوه خوری (یکی از آداب و رسوم ملت عرب خوزستان) و چای دادن نیز تکرار می‌شود. یک هنرمند و دوستدار میراث فرهنگی هم در مورد هنرهایی که در ساخت مضیف به کار گرفته می‌شود، عنوان می‌کند: آن‌ها هنرهای چنین بناهایی را از پدران و اجداد خود فرا گرفتند و آن را نه به خاطر اینکه این گیاه به وفور در آن منطقه یافت می‌شد، بلکه آن را به دلیل ارتباط و تناسق آن با آب و هوا، اقلیم رسوبی و فرهنگ خود انتخاب کردند و به خوبی آن را مورد استفاده قرار دادند.
«پروانه گلوزاده» می افزاید: در‌خوزستان و به خصوص در منطقه دست سوسنگرد، هویزه، بستان و رفیع صنایع مهم و بی‌نظیر بسیاری موجود است که بوریابافی از نمونه بارز آن است. بوریا بافی در فهرست میراث معنوی کشور نیز ثبت شد اما این اتفاق تاثیر چندانی در توسعه و معرفی هنر در جامعه امروزی نداشته است. بوریا بافی در مکان‌ها و مناطق بسیار محدودی صورت می‌گیرد و متاسفانه در غرب اهواز در هیچ‌یک از مناطق از جمله حمیدیه، دشت آزادگان،(خفاجیه) حویزه و بستان برای حفاظت، معرفی و صیانت از آثار، میراث، صنایع دستی و توسعه گردشگری اداره‌ای برای تصدی این امور وجود ندارد.
منبع:پروال
منبع:پروال
