نتایج یک تحقیق که توسط ناسا بر روی گیاهان مختلف انجام شده‌است، نشان میدهد برخی از گیاهان به عنوان گیاهان جذب کننده این نوع مواد سمی و در نتیجه تصفیه کننده هوای خانه و محیط کار میتوانند مورد استفاده قرار گیرند. هدف اصلی این طرح استفاده و پرورش گیاهان در ایستگاه فضایی بوده و به مدت دوسال در ایستگاه فضایی انجام شده‌است.
این تحقیق نشان میدهد که برای تقریبا هر هشت متر مربع (۱۰ یارد مربع) حداقل یک گیاه متوسط یا بزرگ لازم است. و در نتیجه برای یک آپارتمان ۱۲۰ متری پیشنهاد میشود که حداقل ۱۵ گیاه سبز برای بهینه‌سازی هوای آپارتمان مورد استفاده قرار گیرند.
گاهی از ما سوال میشود که آیا گازکربنیک حاصل از گیاهان برای انسان مضر نیست؟! جواب فرعی به این سوال این است که هر کدام از اعضای خانواده که در خانه سوال کننده میخوابد حدود صد برابر بیشتر از یک گیاه گازکربنیک تولید میکند!
درک اهمیت تصفیه هوا و بهینه نمودن هوای محیط با استفاده از گیاهان
همانطور که میدانید بیشتر وقت ما در منزل یا محل کار میگذرد. و هوای مکانهای بسته یکی از بدترین هواهایی است که ما تنفس میکنیم. چرا که انواع و اقسام گازها و مواد از اجسام موجود در محیط و از مواد اولیه استفاده شده در آنها پراکنده میشود. و باکتریها، قارچها (اسپورها)، گازهای حاصل از سیگار (متاسفانه انسانها هنوز سیگار میکشند و ما به عنوان همکار،فروشنده، فامیل یا مشتری با آنها در ارتباط هستیم) و سوختن مواد فسیلی، مواد سمی برخواسته از ساخته‌های دست بشر، حشره‌کشهای خانگی، فیبرهای کوچک معلق در هوا، گرد و خاک و… را نیز به لیست مواد مضری که در هوای مکانهای بسته وجود دارد باید اضافه کرد. هرچند همه اینها در کوتاه مدت علامتی روی جسم ما نشان نمیدهند ولی در درازمدت آثار تخریبی فراوانی دارند.
چگونه گیاهان هوا را تصفیه میکنند؟
گیاهان مانند یک فیلتر عمل میکنند. آنها توسط برگها هوا را جذب کرده، و به این طریق سموم و مواد زائد را از هوا گرفته و یا به مصرف خودشان میرسانند یا در ساختار خودشان انبار میکنند یا به نوعی دفع میکنند. هرچقدر اندازه برگها (یا تراکم آنها) بزرگتر باشد میزان هوایی که فیلتر میکنند نیز بیشتر است. تئوری اینگونه است که وقتی گیاهان این هوا را همراه با متعلقات آن جذب میکنند دیگر این مواد معلق در هوا وارد بینی ما نمیشود. و در نتیجه بیماریهایی مانند تنگی نفس، آلرژیها، عکس العمل بدن به قارچها و دیگر عوامل بیماریزا و بیماریهای ناشی از مواد شیمایی کاهش خواهد یافت.
گیاهان را در چه محلهایی قرار دهیم؟
اتاق هایی مانند اتاق خواب (برای اینکه گیاهان دی‌اکسید کربن را به اکسیژن تبدیل میکنند) – اتاقهای نشیمن که لوازم الکترونیکی زیادی مانند تلویزیون در آنجا استفاده میشود. و مکانهایی که در آنها گازها ممکن است متصاعد شوند مانند آشپزخانه و کارگاهها. اغلب محیط های کاری به دلیل استفاده از کامپیوترها، پرینترها و سایر لوازم الکترونیکی میتوانند از حضور گیاهان منتفع شوند.
بهترین گیاه آپارتمانی را انتخاب کنیم ؟
در لیست گیاهان بررسی شده در تحقیق ناسا، ده گیاه به عنوان گیاهان TOP-10 در توانایی جذب مواد و گازهای سمی و بهینه‌سازی هوای محیط انتخاب شده‌اند که در ذیل به آنها میپردازیم ولی سایر گیاهان نیز به نوبه خود در تصفیه هوا نقش دارند و مهم وجود حتی چند گیاه زنده در منزل و محل کار شماست. شما گیاهان را باید بسته به محیط خودتان و شرایط نگهداری موجود انتخاب کنید. فراموش نکنید که گیاهان نیاز به رسیدگی (آبیاری، کودیاری و …) دارند. و ارتباط انسان با گیاه یک ارتباط دو طرفه است.
۱- نخل اریکا ARECA PALM DYPSIS LUTESCENS
نخل اریکا از نخل های بسیار زیبای جدید که در ایران در دهه اخیر در محیط منزل و کار مورد استفاده قرار میگیرد. بسیار مقاوم است و به نور متوسط و آبیاری متوسط و دمای متوسط نیازمند است. در شرایط مساعد خوب رشد میکند و در آپارتمانها ماندگاری خوبی از خود نشان میدهد.
نیاز نوری: متوسط [معمولا پشت پرده پنجره یا با فاصله یکی دو متر از یک پنجره بدون پرده – یا پاسیویی بدون تابش مستقیم خورشید به گیاه]، نیاز آبی متوسط [وقتی سطح خاک گلدان رو به خشکی میرود مجددا باید آبیاری شود]، نیاز دمایی: متوسط [در محدوده دمایی حداقل ۱۵ درجه سانتیگراد تا محدوده ۳۰ درجه، و در صورت تامین رطوبت کافی شاید بیشتر، بهترین ماندگاری را نشان میدهد.
۲- نخل راپیس اکسلسا RHAPIS EXCELSA
نخل رافیس اکسلسا که همان امتیاز ۸.۵ را به دست آورده و گیاهی بسیار مقاوم برای شرایط خانگی است و چون نگهداری آن بسیار ساده است به Lady palm مشهور شده‌است. چون در هر هوای خشک و مرطوبی و در هر دمای معمولی دوام آورده و رشد میکند. همچنین به بیشتر آفات گیاهی مقاومت دارد.
از این نخل در ایران کمتر استفاده شده‌است. و دیگر اعضای خانواده نخلها بیشتر رایج هستند. اصولا این گونه نخلها که برگهای براق و کلفتی دارند به نور بیشتری نیازمند هستند و آبیاری قبل از خشک شدن سطح خاک یا هنگامی که خاک میخواهد خشک بشود بهتر است انجام شود. محدوده دمایی مورد نیاز این گیاهان فرق میکند و گاهی تا صفر درجه نیز مقاومت نشان میدهند ولی اصولا بهتر است در زمستان در مکان سرپوشیده نگهداری شوند.
۳- نخل شامادورا CHAMAEDOREA SEIFRIZII
نخل شامادورا که نمره ۸.۴ را به دست آورده. به نور غیر مستقیم و محیط گلدان مرطوب نیازمند است. برای بهینه‌سازی هوای محیط در اغلب نقاط میتوان روی این گیاه حساب باز کرد.
شامادورا نیاز نوری متوسطی دارد و از تابش مستقیم آفتاب ممکن است صدمه ببیند. گیاهی بسیار رطوبت دوست است و بهتر است روی برگها آبپاشی شود و قبل از خشک شدن سطح خاک آبیاری مجدد انجام شود. این گیاه میوه‌های زینتی زرد رنگ ریزی نیز تولید میکند. محدوده دمایی مورد نیاز این گیاه نیز حداقل ۱۵ درجه میتواند باشد.
۴- فیکوس روبوستا FICUS ELASTICA
فیکوس روبوستا (یا درخت لاستیک هندی – به دلیل داشتن شیره لاتکس طبیعی) که نمره ۸ را به دست آورده‌است. این گیاه بسیار مقاوم در اغلب نقاط ایران استفاده شده و نگهداری میشود. گیاهی است بسیار کم توقع که با نیاز نوری کمتری نسبت به سایر گیاهان به محیط خانه آداپته شده و زندگی میکند. این گیاه در جذب مواد شیمایی بخصوص فرمالدئید بسیار خوب عمل میکند. البته در نظر داشته باشید که خوردن برگ این گیاه ممکن است برای حیوانات خانگی مانند سگ و گربه مضر باشد.
فیکوسها نسبت به کم نوری تا حدودی مقاومت دارند ولی برای رشد بهتر به نور کافی نیاز داریم. نسبت به کم آبی نیز مقاومت دارند ولی بهتر است پس از خشک شدن سطح خاک آبیاری کامل مجددا انجام شود. آبپاشی برگها یا تمییزکاری برگها با دستمال نم‌دار در گیاهان کوچک موجب شفافیت و شادابی گیاه خواهد شد. گاهی در بین خانواده‌ها میشنویم که به این گیاه «شیر» میدهند، (شاید به دلیل تشابه شیرآبه این گیاه به شیر) با وجود منافعی که این کار ممکن است داشته‌باشد به دلیل کپک زدن شیر در خاک و ایجاد قارچهای مفید و کاملا مضر به نظر میرسد ضرر اینکار بیشتر از منافعش باشد و توصیه میکنیم از مواد پروتئینی غیر پوسیده مانند شیر تازه به گیاهان ندهید. باقیمانده پوسیده موجودات زنده مانند پودر استخوان یا … برای بهبود کیفیت خاک مناسبتر هستند.
۵- دراسینا DRACAENA DEREMENSIS
دراسینا که نمره ۷.۸ کسب کرده است. این خانواده دارای اعضای زیادی است و حتی بامبوهای خوش‌شانس نیز از این خانواده هستند و اغلب مشابه هم هستند. و به محض قرار گرفتن در محیط شروع به بهینه‌سازی هوا میکنند. انواعی از این گیاهان که دارای رنگهای روشن (اصطاحا ابلق) هستند اغلب به نور کافی و آب کافی نیازمند هستند.
اغلب دراسیناها به کم‌نوری و کم آبی مقاومت دارند ولی شرایط نامساعد موجب بدقیافه شدن این این گیاهان میشود. بهتر است در محلی روشن – دور از تابش شدید خورشید – (بخصوص آنهایی که دارای رنگ و طرح غیر از سبز هستند) نگهداری شوند و هنگام خشک شدن سطح خاک آبیاری کاملی انجام شود. برخی از گیاهان این خانواده گلهای سفید بسیار معطری تولید میکنند.
۶- هدرا هلیکس HEDERA HELIX
هدرا هلیکس یا پیچک انگلیسی (این گیاه حائز نمره ۷.۸ شده‌است) این گیاهان در ایران به وفور کاشته میشوند. نوع برگ درشتر آن در ایران به نام پاپیتال و عشقه شناخته شده و در فضای سبز شهری بسیار استفاده میشود. در این تحقیق نوع برگ ریز آن استفاده شده که انواعی از آن به نام هدرا ایرانی نیز وجود دارند. از این گیاه استفاده دارویی نیز شده و شربت سینه (برای مداوای بیماریهای سرماخوردگی و …) توسط پزشکان محترم تجویز میشود. وجود این گیاه در اتاق میتواند به عنوان یک عامل ضد آلرژی تلقی شود. چرا که پس از ۶ ساعت از آوردن این گیاه به یک اتاق آلوده، حدود ۶۰ درصد از قارچها و آلودگیهای هوازی و معلق در هوا را جذب کرده که موجب میشود افرادی که به آلرژیهای تنفسی دچار هستند در اتاقهایی که این گیاه در آن حضور دارد بهتر زندگی بکنند.
نیاز نوری پاپیتالها بسیار کم است و میتوانند درسایه زندگی و رشد بکنند. ولی در شرایط نوری بهتر مسلما رشد بهتر و کیفیت رنگ و برگ بهتری دارند. نسبت به کم آبی حساس‌اند و بهتر است قبل از خشک شدن سطح خاک مجددا آبیاری شوند (بخصوص هدراهای برگ ریز رنگی و ابلق). به دلیل فشردگی برگها به آفاتی مانند شپشکها، راب و حلزون، پوسیدگیهای ناشی از عوامل قارچی حساسیت دارند. و بهتر است ماهانه حداقل یکبار پشت برگها را بابت وجود آفات یا عوامل بیماریزا بررسی کنید.
۷- نخل خرما زینتی DWARF DATE PALM – PHOENIX ROEBELENII
نخل خرما زینتی (امتیاز ۷.۸) که در ایران به فنیکس و نخل خانگی مشهور است. و در همه جای ایران یافت میشود. گیاهی نور دوست که سالهای مدیدی در منزل و پاسیوها زندگی میکند و شاید تنها ایراد این گیاه حجم گسترده و ماندگاری طولانی آن باشد که پس از ۲۰ سال صاحب گیاه نمیداند با آن چه کار بکند؟ این گیاه علاوه بر ایجاد حس زندگی در محیط سموم معلق در هوا را نیز جذب کرده و به بهینه‌سازی هوای محیط کمک میکند.
نخل هایی از جنس خرما از نظر نوری طالب نور مستقیم و زیاد هستند، هر چقدر نور زیادتر باشد ایستادگی برگها و رنگ آنها بهتر میشود. نیاز آبی متوسطی دارند و بهتر است هنگام خشک شدن سطح خاک آبیاری مجددا انجام شود. به جز بیماریهای قارچی مانند زنگ زرد یا زنگهای خطی خیلی کم به مشکلات دیگری دچار میشوند.
۸- فیکوس آمستل FICUS MACLELLANDI ‘ALII’ یا FICUS AMSTEL KING
فیکوس آمستل که در ایران بیشتر به آمستل یا فیکوس آمریکایی مشهور است. فیکوسی با برگهای کشیده و سبز براق (یا برگهای سبز و طلایی) است که بسیار مقاوم است و در صورت داشتن نور کافی وآب کافی در خاک غنی سالهای سال عمر میکند. این فیکوس نیز مانند دیگر اعضای خانواده انجیرها دارای شیرآبه یا لاتکس است.
سرخس (فوژر یا فرن) (امتیاز: ۷.۵) این گیاه به خوبی و کارایی بالا میتواند ذرات معلق سمی در هوا و قارچهای هوازی را تجمع آوری و تصفیه کند. رنگ سبز ملایم و نوع آرایش برگها خواص آرامبخشی به این گیاه میدهد. همچنین این گیاه به نور غیر مستقیم نیاز دارد و از آنجا که برگهای به هم فشرده‌ای دارد در صورت باقی ماند قطرات آب روی برگها موجبافزایش احتمال بیماریهای قارچی شده و به گیاه صدمه وارد خواهدشد. لذا توصیه میشود روی برگها این گیاه آب پاشی انجام نشده و فقط ریشه آن آبیاری شود.
اسپاتفیلوم (به انگلیسی Peace lily – سوسن صلح) [امتیاز: ۷.۵] گیاهی سرسبز و پر برگ با برگهای براق و جذاب که در اکثر خانه‌های ایرانی میتوان آن را یافت. عاشق آبیاری است و به نور متوسطی نیاز دارد. گلهای سفیدرنگی باز میکند که در زمان غنچه بودن به سبزی مایل است. تنها نیاز این گیاه واقعا آبیاری زیاد است و حتی توصیه میکنیم برگها را نیز آبپاشی کنید تا همیشه به عنوان یک بهینه‌ساز هوای خانه برای شما در تمام مدت عمرش خدمت بکند.
نیاز نوری متوسط و کم،نیاز آبی: زیاد،و نیاز دمایی متوسط (علاوه بر ۱۰ گیاه فوق میتوان از گیاهانی مانند: پتوس آویز (برگ ابلق یا سبز)، آگلانما، داوودی کاشته شده در گلدان، ژربرا گلدانی،گندمی (سجافی) نیز نام برد که تواناییهای بالایی برای بهینه‌سازی هوای محیط دارند و مسلما گیاهان دیگری نیز با قابلیتهای اینگونه در طبیعت وجود دارند که در این تحقیق آزموده نشده‌اند یا در موارد دیگری ممکن است بررسی شده‌باشند.
منبع : گلستان علی ، ویکی پدیا انگلیسی